Raporlar > Nüfus araştırmasında ortaya çıkan gerçek

Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 (TNSA-2008), Türkiye’nin demografik yapısı, doğurganlık düzeyleri ve değişimleri, bebek ve çocuk ölümlülüğü, gebeliği önleyici yöntem kullanımı, anne-çocuk sağlığı ve üreme sağlığı ile ilgili diğer konularda mevcut durum ve değişimler hakkında bilgi sağlayan ulusal düzeyde bir örneklem araştırmasıdır. TNSA-2008, nüfus ve üreme sağlığı alanlarında çoğunlukla başka kaynaklardan elde edilemeyen kapsamlı bilgileri sağlamaktadır. Birçok ulusal gösterge bu araştırmanın verisi kullanılarak hesaplanmaktadır.

TNSA-2008, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından, T.C. Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ve T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ile işbirliği içinde ve TÜBİTAK’ın mali katkısı ile gerçekleştirilmiştir. TNSA-2008, 1968’den bu yana beş yıllık aralıklarla düzenli olarak gerçekleştirilen ulusal nüfus ve sağlık araştırmaları dizisinin dokuzuncusudur.
 
TNSA-2008, Türkiye’yi temsil eden bir örneklemde, 10,525 hanehalkı ve 15-49 yaşları arasındaki 7,405 evlenmiş kadını kapsayan bir alan araştırmasıdır. Mevcut nüfus ve sağlık politikalarının, hizmetlerinin değerlendirilmesine ve yeni politikaların şekillendirilmesine yardımcı olan TNSA-2008’in bazı temel bulguları aşağıda özetlenmektedir:

Nüfus yaşlanıyor...
TNSA-2008 sonuçlarına göre 15 yaşın altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı yüzde 27’ye düşerken 65 yaş ve üzeri nüfusun payı ise yüzde 7’ye yükselmiştir. Bu bulgularla uyumlu olarak Türkiye nüfusunun ortanca yaşı da 26.5’e yükselmiştir. 

Hanehalkı büyüklüğü azalıyor...
Son 15 yılda Türkiye’deki ortalama hanehalkı büyüklüğü 4.5 kişiden 3.9 kişiye düşmüştür. Kentsel alanlarda 3.8 kişi olan ortalama hanehalkı büyüklüğü, kırsal alanlarda ise 4.2 kişidir. TNSA-2008 sonuçlarına göre Türkiye’deki hanehalklarının yüzde 70’inde 4 veya daha az kişi bulunmaktadır. Nüfusun yüzde altısı ise tek kişilik hanelerde yaşamaktadır.

Nüfusa kayıtlı olmayan çocukların oranı azalmaya devam ediyor...
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin yedinci maddesine göre temel insan haklarından birisi olarak kabul edilen çocukların doğumu takiben nüfusa kayıt edilmesi konusunda önemli iyileşmeler yaşanmaktadır. TNSA-2008 sonuçlarına göre, Türkiye’de son onbeş  yıl içinde nüfusa kayıtlı olmayan çocukların yüzdesi 26’dan 6’ya gerilemiştir.

Eğitimde erkek-kadın farkı azalmakla birlikte devam ediyor...
TNSA-2008 sonuçları kadınların yüzde 33’ünün ya hiç okula gitmediğini ya da ilkokulu bile bitirmediğini göstermektedir. Bu değer  erkekler için yüzde 20’dir. Kadınların beşte biri, erkeklerin ise dörtte biri lise ve üzeri eğitime sahiptir. Kadınlar ve erkekler arasındaki eğitim düzeyi farklılıkları halen devam etmesine karşın bu farklılık genç kuşaklarda azalma eğilimindedir. 

Evlenme yaşı yükseliyor...
Türkiye’de 25-49 yaş grubundaki kadınlar için ortanca evlenme yaşı 21’dir. Son yirmi yıl içinde ortanca ilk evlenme yaşında yaklaşık olarak 3 yıllık bir artış gerçekleşmiştir. Türkiye’de çok genç yaşlardaki evlenme davranışında önemli bir değişim görülmekteyse de, TNSA-2008 sonuçları 15-19 yaş grubundaki kadınların yüzde 10’unun evlenmiş olduğunu göstermektedir.

Doğurganlık düzeyi azalmaya devam ediyor...
Türkiye’de doğurganlık düzeyi kadın başına ortalama 2.2 doğuma düşmüştür. Doğurganlık seviyesinde son 20 yılda yaklaşık olarak üçte bir oranında azalmıştır. Doğurganlık düzeyinde bölgesel farklılık devam etmektedir. Kadın başına ortalama çocuk sayısı Batı Anadolu’da 1.7 çocuk iken, Doğu Anadolu’da 3.3 çocuktur.

Gebeliği önleyici yöntem kullanımı artıyor...
Türkiye’de son on yılda özellikle gebeliği önleyici modern yöntemlerin kullanımında önemli bir artış görülmektedir.  Ülke genelinde evli ve doğurgan çağdaki kadınların yüzde 73’ü gebeliği önleyici herhangi bir yöntem kullanmaktadır. En yaygın kullanılan modern yöntem rahim içi araç (RİA), en yaygın kullanılan geleneksel yöntem ise geri çekmedir. Son yıllarda özellikle kadınlarda tüp ligasyonu ve kondom yöntemlerinin kullanımında önemli bir artış görülmektedir.

Doğum öncesi ve sonrası bakım hizmetlerindeki iyileşme devam ediyor…
TNSA-2008 sonuçları, Türkiye’de son beş yıl içinde anne-çocuk sağlığı göstergelerinde de önemli iyileşmeler olduğunu göstermektedir. Sağlık personelinden doğum öncesi bakım alan kadınların oranı son beş yılda yüzde 14 artarak yüzde 92’ye yükselmiştir. Doğum öncesi bakımın yüzde 90’ı doktorlardan alınmaktadır. Ayrıca, TNSA-2008 kapsamında ilk kez elde edilen doğum sonrası bakım verileri, annelerin yüzde 82’sinin; bebeklerin ise yüzde 88’inin bir sağlık personelinden (doktor/hemşire/ebe) doğum sonrası bakım hizmeti aldıklarını göstermektedir.

Bebek ölümlüğü azalmaya devam ediyor...
TNSA-2008 sonuçları son beş yılda bebek ölüm hızının önceki beş yıllık döneme göre yüzde 40 azalarak, binde 17 seviyesine gerilediğini göstermektedir. Her 1000 bebekten sadece 17’sinin bir yaşına gelmeden öldüğünü gösteren bu sonuç, Türkiye’nin bebek ölümlerini Avrupa Birliği ülkelerindeki düzeye indirme hedefinde önemli mesafeler aldığını göstermektedir. Bebek ölümlülüğünde ülke genelinde ve tüm bölgelerde önemli bir iyileşme sağlanmış olmasına rağmen bölgesel farklılıkların devam ettiği görülmektedir.

Aşılanma oranları artıyor...
TNSA-2008 sonuçları, son 5 yılda 15-26 aylık çocuklar arasında tam aşılı olan çocukların yüzde 30 artarak yüzde 81’e yükseldiğini göstermektedir.

Çocukların yüzde 10’unun boyu yaşına göre kısadır...
TNSA-2008 sonuçları, Türkiye’de beş yaşından küçük her 10 çocuktan 1’inin boyunun yaşına göre kısa yani bodur olduğunu göstermektedir. Türkiye’de kronik beslenme sorunları sonucu oluşan bodurluk önceki döneme göre azalma göstermekle birlikte  kırsal alanlarda  yaygındır.

Anneler arasında obezite artmaya devam ediyor...
Türkiye’de son beş yılda doğum yapmış annelerin ortalama boyu 157 cm; ortalama ağırlığı ise 66 kilogramdır. Annelerin yüzde 10’u 150 cm’den daha kısadır. Beden Kitle Endeksi’ne göre annelerin yüzde 58’i fazla kilolu; yüzde 24’ü ise obezdir. Bir başka ifade ile Türkiye’de her dört anneden biri şişmandır.