Raporlar > Türkiye İnsani Kalkınma Endeksi'nde 83. Sırada

Bırakın palavrayı Türkiye 83’üncü

BM raporuna göre Türkiye eğitim, sağlık ve eşitlik konularında Avrupa Birliği’nin çok gerisinde kaldı

Birleşmiş Milletler (BM) Kalkınma Programı (UNDP), 20’nci yılında yeni düzenlenmiş İnsanî Gelişme Endeksi raporunu yayımladı. Endekse göre, Türkiye 0.679’luk bir değerle 169 ülke arasında 83’üncü sırada yer alarak ‘Yüksek İnsani Gelişme’ gösteren ülkeler sınıfında yer aldı. Endekse göre, yüksek gelir düzeyine karşın Türkiye’nin hâlâ eğitim, sağlık hizmeti ve insanlar arasında eşitsizlik yönünden yapması gerekenler bulunuyor. OECD ülkelerinin gerisinde İnsanî Gelişme Endeksi’nde (İGE) Türkiye, sıralamada AB üye ülkeleri ile AB’ye aday olan diğer ülkelerin ve OECD ortalamasının altında yer aldı. Ayrıca Türkiye gibi yüksek insani gelişme kategorisinde yer alan ve satın alma gücü paritesine göre kişi başına düşen gayri safi milli gelir seviyesi Türkiye’nin altında olan Bulgaristan, Letonya ve Romanya gibi ülkeler, ortalama eğitim süresi ve beklenen yaşam süresi ortalamaları sayesinde Türkiye’ye kıyasla daha üst sıralarda. Benzer biçimde Türkiye, AB’ye aday dört ülke (diğerleri Hırvatistan, Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya ve İzlanda) ile tüm OECD ülkeleri arasında sıralamada en altta yer aldı.

Eğitim süresi son sıralara attı

Son 30 yılda milli gelirde yaşanan yüzde 112’lik artışla Türkiye ekonomik büyüme anlamında kayda değer kazanımlar elde etti ve bu durum gayri safi milli gelire yansıdı. Ancak İnsanî Gelişme Endeksi’nin hesaplanmasında milli gelirin yanı sıra ülkelerin sağlık ve eğitim düzeylerine ilişkin temel veriler de kullanılıyor. Türkiye’nin, İGE’nde ülkeyi OECD ve AB standartlarına yaklaştırabilecek daha üst sıralara ulaşabilmesi için çabalarını doğumda yaşam beklentisini 2010’da 72.2 yıla ve ortalama eğitim süresini de 2010’da 6.5 yıl arttırmaya yönlendirmesi gerekiyor. Raporda, Türkiye’nin İGE’deki mevcut yeri, yüksek insanî gelişme düzeyindeki ülkeler arasında sondan üçüncü sırada yer alan ortalama eğitim süresine bağlanıyor. Ortalama 6.5 yıl eğitim süresi olan Türkiye’nin ardından sırasıyla 6.2 ve 6.1 yıl ile Venezuela ve Kuveyt geliyor. Türkiye’de ortalama eğitim süresi OECD ülkelerinin sürelerinin neredeyse yarısına denk geliyor; 2010 rakamlarına göre bu süre 11.4 yıl.

Eşitsizlikte yüzde 24’lük kayıp

Bu sene ayrıca, deneysel olarak üç yeni endeks geliştirildi. Eşitsizliğe Uyarlanmış İGE (EUİGE) bir ülkenin sağlık, eğitim ve gelir alanındaki kazanımlarını dikkate almakla kalmayıp bunların o ülke içinde nasıl dağıldığını da ele alıyor ve ülkenin her bir boyuttaki ortalama kazanım düzeyinden eşitsizlik oranı düşülerek hesaplanıyor. Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) ise İGE ve EUİGE ile aynı çerçeve üzerine inşa edilmiş, kadınlar ile erkekler arasındaki kazanımlar arasındaki farkları aydınlatan yeni bir ölçüm. Son olarak da, Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (ÇBYE), aynı hane içinde eğitim, sağlık ve yaşam standardı alanlarında yaşanan birden fazla yoksunluğu tesbit ediyor. Bir ülkede insanlar arasında eşitsizlik yoksa EUİGE ile İGE değerleri eşit durumda oluyor; eşitsizlik arttıkça EUİGE sıralaması da düşüyor. Bu olgu da, insani gelişme düzeyini temsil ediyor. Eşitsizliğe Uyarlanmış İGE, bir ülkenin sağlık, eğitim ve gelir alanlarındaki ortalama kazanımlarını dikkate almakla kalmıyor, aynı zamanda bu kazanımların vatandaşlar arasında nasıl paylaştırıldığına bakıyor; her bir alandaki ortalama değerden eşitsizlik oranını düşüyor. Eşitsizlik denkleme dahil edildiğinde Türkiye’nin İGE değeri, esas sıralamadaki değerden yüzde 24 kaybederek 0.518’e düşüyor. Bulgaristan’ın kaybı yüzde 11.3 ile bunun sadece yarısı; Romanya ise eşitsizlikler sebebiyle esas İGE değerinin yüzde 12.1’ini kaybediyor.

Gelişme gösterdi ancak...

Türkiye’nin İGE değeri 1980-2010 yılları arasında 0.467’den 0.679’a yükselerek, toplamda yüzde 45 artış gösterdi. Bu artış başlangıç İGE değeri benzer olan ülkelerin kaydetmiş olduğu ortalama gelişmeler ile kıyaslandığında, Türkiye’yi İGE ilerleme sıralamasında 14’üncü sıraya koyuyor. 30 sene içinde Türkiye’de doğumda yaşam beklentisi yaklaşık 12 sene, ortalama eğitim süresi yaklaşık dört sene ve beklenen okula devam süresi yaklaşık beş sene artmış durumda. 1980-2010 arasında en etkileyici gelişme ise yüzde 112’lik artışla kişi başına Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) alanında gerçekleşti. 2010 raporunda, uzun ve sağlıklı yaşam, bilgiye erişim ve kabul edilebilir bir yaşam standardı gibi üç temel boyutta ortalama insanî gelişme düzeyinin uzun vadeli takibi sonucunda elde edilen özet ölçüm olan İGE’yi hesaplamak için kullanılan bazı gösterge ve yöntemlerde düzenlemeler yapıldı. Bilgiye erişim ve kabul edilebilir bir yaşam standardını ölçen göstergeler 2010 raporunda değiştirildi. Ortalama yetişkin eğitim süresi ve çocuklar için beklenen okula devam süresi, önceki göstergelere kıyasla eğitim kavramını daha iyi kapsıyor ve ülkeler arasında daha fazla ayırt edici güce sahip. Yaşam standardı GSYİH yerine artık satın alma gücü paritesine göre ABD doları cinsinden kişi başına Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) ile ölçülüyor. GSMG, pek çok açıdan GSYİH’yi düzenliyor ve bir ülkenin gelir düzeyinin ölçülmesi için daha uygun. Yöntemin değişmesi nedeniyle, daha önce yayımlanmış raporlar ve sıralamaları karşılaştırmak yanıltıcı olabilir.

Yoksunlukta en yüksek değere sahip

Eğitim, sağlık ve diğer yaşam koşullarında yoksunluğu gösteren Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nde yüksek insani gelişme gösteren ülkeler kategorisinde Peru ve Kolombiya’nın ardından Türkiye ve Brezilya en yüksek değere sahip. Türkiye 0.039’luk bir oranla Azerbaycan ve Kırgızistan ile birlikte, Doğu Avrupa ve Orta Asya bölgesinin en yüksek ÇBYE değerine sahip. 2010 raporuna göre nüfusun yüzde 8’i birden fazla yoksunluk yaşarken, yüzde 19’luk diğer bir bölümü de çoklu yoksunluk koşullarının sınırında yer alıyor.

Cinsiyet eşitsizliğinde 77’nci

Üreme sağlığı, güçlendirme ve ekonomik faaliyet alanlarında kadının dezavantajlarının yansıtıldığı Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’nde (TCEE) Türkiye 138 ülke arasında 77’nci sırada, Ermenistan ve Gürcistan gibi ülkelerin alt sıralarında yer alıyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kadınlar sandalyelerin sadece yüzde 9’unu alırken, Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya’da bu oran yüzde 31.7. Bu tür veriler Türkiye’nin sosyal, ekonomik ve siyasi alanlarda cinsiyet eşitliğini sağlayacak güçlendirici önlemlerin alınması amacıyla destekleyici eylemlerde bulunması gerektiğini gösteriyor.

Yaşanabilecek ülke Norveç

İnsanî Gelişme Endeksine (İGE) göre, Türkiye de 0.679’luk bir değerle 169 ülke arasında 83’üncü sırada yer alarak ‘yüksek insani gelişme’ gösteren ülkeler sınıfına girmişti. Listeye göre Norveç en yüksek insanî gelişme endeksiyle birinci sırada yer alırken, Avusturya ikinci, Yeni Zelanda üçüncü, ABD dördüncü, İrlanda beşinci, Liechtenstein altıncı, Hollanda yedinci, Kanada sekizinci, İsveç dokuzuncu ve Almanya 10’uncu sırada yer aldı. Endekste Japonya 11’inci, İsrail 15’inci, Yunanistan 22’nci, İngiltere 26’ncı, Birleşik Arap Emirlikleri 32’nci, Kıbrıs Rum kesimi 35’inci sıraya yerleşti. En yüksek insanî gelişme endeksine sahip ülkeler genelde Batı ülkeleri oldu. Doğumda yaşam beklentisinde Japonya 83.6 yaşla başı çekerken, Afganistan 44.6 ile en alt sırada yer aldı.

Taraf, 06.11.2010

BM: Türkiye, en yaşanası 83. ülke

Birleşmiş Milletler (BM) Kalkınma Programı, yeni İnsani Gelişme Endeksi'ni (İGE) açıkladı. Buna göre, dünyada yaşanacak en iyi ülkeler sıralamasında Türkiye 83. sırada yer aldı.
 

Listede ülkeler, çok yüksek, yüksek, orta ve düşük insani gelişmenin görüldüğü gruplar şeklinde ayrıldı. Eğitim, sağlık, gelirler ve mekroekonomik değerler sıralamada belirleyici unsurlar oldu. BM'nin raporunda Norveç 169 ülke arasında birinci sıraya yerleşti. Avustralya ikinci, Yeni Zelanda üçüncü ülke oldu. Nijer, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Zimbabve son üçte yer aldı.

BM verilerine göre Türkiye'de ortalama yaşam süresi 72 yıl, ortalama eğitim süresi 6,4 yıl ve kişi başına düşen milli gelir 13 bin 359 dolar. Türkiye, 2009'da 0,674 olan indeks puanını 2010'da 0,679'a yükseltti. 1980'de Türkiye'nin indeks puanı 0,455'le dünya ortalaması civarındaydı. 2010'da dünya ortalaması 0,624 puan.

Rusya'nın 65. olduğu listede, Estonya 34, Litvanya 44, Letonya 48, Belarus 61, Kazakistan 66, Azerbaycan 67, Ukrayna 48, Gürcistan 74 ve Ermenistan 76. sıraya yerleşti.

Raporun sonuç bölümünde, 1970 verileri ele alındığında tüm ülkelerin halklarının daha sağlıklı, daha zengin ve daha eğitimli olduğuna dikkat çekildi. Açıklamada özellikle zengin ve fakir ülkeler arasındaki uçurumun devam ettiği de vurgulandı.

Zaman, 05.11.2010

Dünyada yaşanacak en iyi ülke...