|
Bir liberal olarak özeleştiri
KENDİNİ liberal demokrat olarak addeden bir kişi olarak 1990 sonrası iki paradigmaya(*) inanıyordum. Daha doğrusu inandığım paradigmalar arasında ikisinin önemli doğrular olduğunu düşünüyordum:
1) Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle dünya tek pazar ekonomisine dönüşeceği için devletler arasında çelişkiler azalacak, dünya daha barışcı bir dünya olacaktı.
2) Kapitalist sistemde dönüşümler (cycles) olduğu için krizler çıkabilirdi, ama bu krizler serbest piyasa ekonomisinin kendi kuralları içinde müdahale (devlet) olmadan düzelirdi.
Yakın tarih bu iki konuda fena halde yanıldığımı gözümün içine soktu.
* * *
1) Hiçbir zaman devletin bir aygıt olarak ortadan kalkacağını düşünmedim, 2. Cumhuriyet kavramını bir saçmalık olarak gördüğümü her zaman ifade ettim. Ancak, yeni dünya düzeninin kurulacağına iman ettim. Halen de teknolojinin önderliğinde bir yeni dünya kurulduğuna ve bu dünyanın küresel bir dünya olduğuna inanıyorum. Ama maalesef, dünya küreselleşirken barışı yakalayamadı. Zira, ekonomiyi var eden gerçeklik aşılamadı.
Kıt kaynaklar dünyası sık sık paylaşım kavgası vermek zorunda. Tarih bitmedi, ama tek pazar ekonomisi tek merkezli veya merkezsiz bir dünya yaratamadı.
Bundan böyle iki pazarlı bir dünya olmayacak, ancak temel menfaatleri çelişen çok merkezli dünyaya giriliyor.
* * *
2) İyi giden günlerin ardından kötü giden günlerin, kötü giden günlerin ardından iyi giden günlerin geleceğini biliyordum ama birinden öbürüne kendiliğinden geçiş olacağını da düşünüyordum.
Yarım haklı çıktım veya yarı yarıya yanıldım.
İyi giden günlerden kötü giden günlere kendiliğinden geçiliyor ama kötü giden günlerden iyi giden günlere kendiliğinden geçilmiyor.
En son ABD krizinde gördüğümüz gibi kötü günlere devletin müdahale etmesi gerekiyor. Bu duruma "bilgi teknolojisine yatırım yapmak varken gayrimenkule yatırım yapan ABD kapitalistleri bile dünyanın gidişatını okuyamadı" diye bir safsata ile kulp bulmak veya "devletler büyük finans krizlerini önlemek zorundadırlar" diye geç kalmış bir düşünsel ilave yapmak hiçbir işe yaramıyor.
Artık inanıyorum ki, müdahaleyi her koşulda gereksiz bulmak (Friedman) yerine zaman zaman müdahaleyi kapitalizmin vazgeçilemez parçası kabul etmek (Keynes) daha doğru!
Sosyalizm insan ruhunu anlamıyor, ama serbest piyasa da insan fıtratının bir parçası olan sonsuz ihtirası frenleyemiyor. Engellenemez ihtiras gayrimenkul piyasasında riskleri pervasızca körükleyince dünya zenginleşiyor zannettik, ancak sonunda o dünya başımıza yıkıldı. Bireyler aynı gayrimenkulden káğıt üzerinde hesaplanan değer artışlarıyla 3-4 defa kredi alınca hem ev, hem araba, hem de yazlık sahibi oldular ama değer artışları realize edilmeyince bu zenginleşmenin gerçek karşılığı olmadığı ortaya çıktı.
Bu işlere hiç bulaşmamış vergi mükelleflerinin de ödediği vergilerle devlet karşılıkları yaratmak zorunda kaldı. Çözüm hem müdahaleyle oldu, hem de adil değil!
Ama başka bir çare de yok!
Piyasa sadece yanlış yapanı cezalandırmıyor.
* * *
Bir yanlışım daha oldu. AKP’yi 2005’in başına dek destekledim. Allah’tan o yanlıştan göreceli erken kurtuldum. Darısı diğer (sözüm ona) liberallerin başına!
(*) Dünyayı algılamada insanların kabul ettiği doğrular sistematiği.
Cüneyt Ülsever, Hürriyet
25.09.08
| 
