Üçüncü ve Üçlü
İKTİDARIN cumhuriyet ilkelerini zayıflatma üzerinden AB'yle ve ''ılımlı İslam'' üzerinden ABD'yle kurduğu ittifaklara eklenen bir üçüncü ittifak var: İktidarla ikinci cumhuriyetçilik arasında oluşan.
Bugünün Türkiye'sinde olup bitenleri ya da olmayanları anlamak için bunu da görmek ve niteliğini iyi kavramak gerekiyor.
Nedir ikinci cumhuriyetçilik? Bütün postmodernliklerde olduğu gibi, bunda da biraz geçmiş özlemi vardır. Kemalist devrimlerin Türkiye'yi geçmişinden ve benliklere sinmiş değerlerinden kopardığına, hatta İslam dünyasında oynayabileceği rolü terse çevirdiğine inanılır. Açığa vurulmaz ama, her ''entelektüel'' ikinci cumhuriyetçi yaklaşımda hep cumhuriyetin kurucusuna karşı bir çeşit karşıtlık sezilir.
Yine bütün postmodernliklerde görüldüğü gibi, bu düşünce tarzında da çağın ötesine geçmek ve ne tür bir biçim alacağı belirsiz bir geleceğe hemen sıçramak hevesi yatar. Bu telaşlı heves, ülke gerçeklerine dayalı ve akılcı bir arayıştan, zahmetli ve derinliğine çabalardan çok, ister istemez kolay taklitlere yönelir.
Modeller Avrupalılık ve Amerikalılık modelleridir. Dikkat ederseniz, ikinci cumhuriyetçilerin büyük bölümü dıştan etkilenişleri ile içlerindeki nostalji arasında bocalamaktadırlar.
Belki, böyle bir ikilemin sabırlı çalışmalarla oluşturulacak ve Türk toplumuna da iyi gelecek sağlıklı bir sentez yaratabileceğini düşünebilirsiniz. Ama, öyle olmuyor. Acemi devrimcilik gibi, özde sinsi bir ''karşıdevrimciliğe'' dönüşen ikinci cumhuriyetçilik de kolayca sabırsızlaşabiliyor.
İkinci cumhuriyetçilerin cumhuriyet ilkelerini zayıflatmaya ve ''ılımlı İslam'' aldatmacasına yönelik iktidarlara hemen yakınlaşıvermeleri, kolay anlaşılabilecek maddî fırsatçılık ve çıkarcılık gibi nedenler yanında, biraz da bu sabırsızlıktan kaynaklanır. Kuluçkada yatan düşünceleri nihayet gerçekleştirme olanağı belirmiştir ve bundan yararlanmaları gerekir.
İktidar sahipleri açısından bakıldığında da, böyle bir ittifakın bu çeşit iktidarlara sağlayacağı yarar küçümsenemez. İkinci cumhuriyetçi ve sözde ''solcu'' entellik, hem ''ılımlı İslam'' kanadında son yılların atılımlarına karşın hâlâ eksik kalan bir boyutu tamamlamaktadır hem de ABD ve AB ilişkileri bakımından medyanın ve gerisindeki holdinglerin hatırı sayılır bir bölümünü onlardan yana çekmiş olmaktadır.
Ama öbür ikili ittifaklar gibi bu üçlü üçüncü ittifak da ancak bir aşamaya kadar sürebilir. Çünkü dönüş alışkanlığının fena halde yaygın olduğu ikinci cumhuriyetçilikten dayanıklı ittifak çıkmaz; çıksa da, İran modelinde de görüldüğü gibi, İslamcı cumhuriyetlerde okkanın altına en önce o çeşit müttefikler gider.
Mümtaz Soysal, Cumhuriyet
9.01.2004
| 
