Medyada 2. Cumhuriyet > Türkiyede “İkinci Cümhuriyyetçilik” müzakireleri!

Türkiyede “İkinci Cümhuriyyetçilik” müzakireleri!

“İkinci Cümhuriyyet” ifadesinin ilk defe seslendirildiyi 31 yanvar 1991-ci il tarixinden günümüze qeder on ilden artıq bir zaman keçmesine baxmayaraq, bu mövzu Türkiyede hele de en çox müzakire edilen mövzulardan biridir.
İkinci cümhuriyyetçilikle bağlı müzakireler Türkiyenin Avropa İttifaqı (Aİ) perspektivi ile birbaşa elaqelidir. Bu ifade ile cümhuriyyetin demokratikleşmesi zerureti xüsusi olaraq vurğulanmaqdadır...
İkinci Cümhuriyyetçiler kimi tanınan ve esasen çox yaxşı akademik tehsil infrastrukturuna sahib intellektuallardan teşkil olunan bu insanlar, Türkiye Cümhuryyetinin demokratik inkişafının yetersiz olduğunu ve bunu engelleyen kifayet qeder amillerin mövcudluğunu qeyd edirler. Bu şübhe doğurmayan gerçeyin sebeblerini daha yaxşı anlamaq üçün tarixe qısaca nezer yetirmek faydalı olacaq.
* * *
29 oktyabr 1923-cü il tarixinde qurulan cümhuriyyet, o zamankı modern dünyada keçerli deyerleri müeyyen ölçüde almaya ve Türkiyeye tetbiq etmeye çalışmışdır. Lakin, teessüf ki, bu işler görülerken teqlidden ve sethilikden ireliye gedilmemişdir. Yeni qerbin istehlak qelibleri, arxasındakı istehsal münasibetleri diqqetden qaçırılaraq ölkeye getirilmeye (daha doğrusu, mecburi şekilde idxal edilmeye) çalışılmışdır. İnkişafın önce insanların beyninde olması gerekliliyi unudulmuş, qerbliler kimi geyim-keçim ön plana çıxmışdır. Qerb üsulu tehsil sistemi burada öyrenmeden çox ezberlemeye dayanmışdır. Demokratiya menimsenmiş, feqet bunun nece ve ne şekilde olacağını müeyyenleşdirmek xalqa deyil merkezi idareetmeye buraxılmışdır ve
s... Qısacası, qerblilerin heyat felsefeleri ve istehsal münasibetleri sorğulanmadan, Türkiye şertleri diqqete alınmadan formal qelibler ölkeye idxal edilmişdir.
Demokratiya konstitusiya seviyyesinde menimsenilmiş, lakin xalqın irade ve idaresi menasına gelen gerçek demokratiyanın yerine, militar ve teyin edilmiş bürokratiyanın (elitist-dövletçi) hegemoniyasını temin eden şekli
demokratiya praktikası cümhuriyyete hakim olmuşdur.
Cümhuriyyetçilik terifi esasen, anti-monarxizmi ve anti-teokratizmi temsil etmekdedir. Yeni cümhuriyyet modelinde iqtidar atadan oğula veraset yolu ile (xanedanlıq sistemi) keçmez. Eyni zamanda bu model dünyeviliyi temsil eder.
Feqet cümhuriyyet sistemi demokratiya mefhumunu çox vurğulamaz. Meselen, Türkiye bir cümhuriyyetdir... Ve bu cümhuriyyetin esasını teşkil eden altı ox, cümhuriyyetçilik, milliyyetçilik, xalqçılıq, dünyevilik, inqilabçılıq,
dövletçilik prinsiplerini ehate etmektedir. Göründüyü kimi, demokratiya bir prinsip olaraq Türkiye Cümhuriyyetinin temelinde yer almamışdır. Eslinde demokratiyanın cümhuriyyet üsul idaresinin temelinde yer alması mecburiyyeti de yoxdur. Meselen, İran, Suriye, Liviya, Şimali Koreya ve s. da bir cümhuriyyetdirler. Amma heç biri demokratik bir idareetme sistemini menimsememişdir. Böyük Britaniya, Hollandiya, Norveç kimi ölkeler
cümhuriyyet olmadıqları halda (hamısı krallıq sistemiyle idare olunur) çox inkişaf etmiş demokratiyaya sahibdirler...
* * *
Eslinde bu müzakireleri Türkiye ile mehdudlaşdırmaq yanlış olar. Amerika Birleşmiş Ştatlarının tarixindeki en önemli iki partiyanın adının Cümhuriyyetçiler ve Demokratlar olması tesadüfi deyil. Bu mübahiselerin
başlanğıcı 1861-65-ci illerdeki Amerika Vetendaş Müharibesine qeder uzanmaqdadır. O zamanlar müharibe daha çox müsteqillik ve daha çox haq ve serbestlikler isteyen, ademi-merkeziyyet idare sistemini mudafie eden
cenubla, unitar dövlet quruluşunu isteyen ve bu meqsedle bezi serbestlikleri aradan qaldırmağı veya mehdudlaşdırmağı müdafie eden şimal arasında baş vermişdi. Demokratlar birinci, Cümhuriyyetçilerse ikinci qrupu temsil ve müdafie edirdiler.
Bunun ABŞ-da hele de bele olduğunu söyleye bilerik. Son İraq müharibesi ile elaqedar olaraq ölkede yaşanan mübahiseler bu konteksden deyerlendirilmelidir. Cümhuriyyetçilerin sözcüsü C.Bush demokratiya adı
altında, artıq ömrünü tamamlamış olan neft ve silah burjuaziyasını temsil ederken, Demokratlar ise inkişaf etmiş ve 21-ci esrin qabaqcıl sektorları sayılan ve gerçek demokratiyanı temin eden informasiya ve kommunikasiya texnologiyaları (İKT) sektorunu temsil edirler.
* * *
İkinci Cümhuriyyetçilere göre, Türkiyenin esas problemi siyasi dövletden liberal dövlete heç bir vechle keçe bilmemesidir. Dövletin iqtisadiyyatdakı çekisinin çox yüksek olması ve bunun neticesi olaraq, ifrat derecede israfçı ve müdaxileci olmasıdır. Ölkede - demokratiyada, xalqın iradesinin tecessümü üçün serbest seçkiler qeder ehemiyyetli olan - ictimai nezaret prinsipinin lazımi seviyyede tetbiq olunmamasıdır. İkinci Cümhuriyyetçiler dövletin funksiya ve güclerinin mehdudlaşdırılmasını, ferdin her şeyden uca
tutulmasının vacibliyini vurğulayırlar. Daha çox serbestlik üçün, cümhuriyyetin esaslı bir şekilde yeniden gözden keçirilmesi mecburiyyeti ortadadır...
Türkiyenin yuxarıda dile getirilen problemlerden azad olması üçün Avropa İttifaqına üzvlük prosesi çıxış yolu olaraq görünür. Çünkü bütün oriental cemiyyetler kimi, Türkiyenin de en önemli problemi, demokratik deyişiklikler üçün özünün daxili dinamikalarını formalaşdıra bilmemesidir. Eger militarist ve bürokratik cümhuriyyeti demokratik bir cümhuriyyete transformasiya etmek isteyirikse, xarici dinamikaları öz ehtiyaclarımız yönünde istifade etmeliyik. Bu baxımdan Avropa İttifaqına üzvlük prosesi her keçen gün İkinci
Cümhuriyyetçilerin ölke içinde sahib olduğu güclü mövqeyi getdikçe daha da güclendirmekdedir.
Bütün azlıqların da haqqını diqqete alaraq, xalqın qeyıdsiz şertsiz dövletin gerçek hegemonu olduğu liberal-demokrat sisteme keçmenin vaxtı gelmişdir, keçmekdedir...
Son söz evezi: "Bütün güc xalqda toplanır ve xalqdan gelir, selahiyyetli insanlar xalqın vekilleridir, xalq üçün çalışırlar, xalqa qarşı her zaman mesuldurlar." (Virginia İnsan Haqları Bildirisi, Madde 2)
 

Azerbeycan, iqtisad.net
20.03.2004

Konu ile ilgili sayfalar...
7/3/2017 - 15 Temmuz’un ilk entelektüel sonucu ...
9/20/2016 - Garip ilişkiler...
8/16/2016 - Mehmet Altan: Türkiye, 'İkinci Cumhuriyet' kavramına mecburen geri dönecek...
8/12/2016 - Batı’nın “Yeni Türkiye” kuşkusu ...
4/25/2016 - Siyasal İslam ve İkinci Cumhuriyet ...
Bütün başlıklar için tıklayınız