Gündem
 Gündem > Ekonomik Gündem > Sosyal yardımların öteki yüzü: Bu değirmenin suyu nereden geliyor?
Sosyal yardımların öteki yüzü: Bu değirmenin suyu nereden geliyor?
Bu yıl sosyal yardımlar için ayrılan para 30 milyar lirayı buluyor. Bu denli yüksek bir yardımın kaynağı ise sadece genel bütçeden ayrılan payla sınırlı değil. Alkollü araç kullanan da katkı sağlıyor, her pazartesi Nurgül Yeşilçay'lı Paramparça dizisini izleyen de. Umudunu piyango biletine bağlayanın da payı var, asgari ücretle çalışanın da...
RADİKAL - Hükümet ' sosyal yardımlar' konusunda adeta gaza bastı. Seçime 4 ay kala AK Parti 'nin sandık başarısının alamet-i farikası sayılan yardımlardaki bu artış elbette sürpriz değil. Elindeki en güçlü kartı oynamak konusunda yine son derece cömert.
Peki memur ve emekli maaş zamları konusunda bütçe dengesini gözeterek elini sıkı tutan hükümet, sosyal yardımlar konusundaki bu cömertliği neye borçlu?
Daha açık ifade ile sorarsak; bu değirmenin suyu nereden geliyor?
Zira, yardım miktarlarındaki artış gerçekten büyük. 2013'te 21 milyar 37 milyon lirayı bulan yardımlar, 2014'te 26 milyar 561 milyon liraya çıktı. 2015 için tahmin ise 30 milyar lira gibi yüksek bir meblağ.
BAKANLIĞIN BÜTÇESİ ANCAK YARISINA YETİYOR
Gelelim hükümetin bu denli ciddi bir kaynağı nasıl topladığına...
Tüm yardımların merkezi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Bakanlığın bütçesi 2013'te 14 milyar 733 milyon liraydı. Bir yıl sonra yüzde 16 artırılarak 17 milyar 24 milyon 807 bin liraya yükseltildi. 2015'te ise 18 milyar 249 milyon 634 bin liralık bütçe ayrıldı. Bu haliyle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Türkiye 'nin en büyük 6'ncı bütçesine sahip.
Ancak bu bütçenin son iki yılda 10 milyar liranın biraz üzerindeki bir miktarı doğrudan sosyal yardımlara harcanıyor. 2015 için tahmin 13 milyar lira düzeyinde. Kalanı bakanlığın faaliyetleri, personel giderlerine vb. için harcanıyor.
Dolayısıyla 30 milyar liraya yükselmesi beklenen bir sosyal yardım miktarı ile bütçe arasında iki katını aşan bir fark var.
Bu açık nasıl kapatılıyor? Sosyal yardımın vatandaşa düşen payı da burada ortaya çıkıyor işte.
Önce küçük bir not düşelim: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı anlaşılmaz bir şekilde 2014 faaliyet raporunu yayınlamadığından 2013 rakamları dışında sağlıklı bir veri şu anda yok. Yine de bu rakamlar sosyal yardımların kaynağı konusunda önemli ipuçları vermeye yetiyor.
Şimdi yardımın kaynaklarını kalem kalem inceleyelim...
HER KURUMDAN, HER ÇALIŞANDAN YÜZDE 2,8 KATKI
3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Kanunu'nun 4'üncü maddesine ve ilgili yönetmeliğin 5'inci maddesine göre, gelir ve kurumlar vergisinin yüzde 2,8'i fona aktarılmak zorunda. 2013'te bu yolla yardımlara 2 milyar 569 milyon 71 bin 338 lira aktarıldı. Kısaca Türkiye'deki tüm kurumlar ve çalışan vatandaşlar geliri oranında sosyal yardımlara katkı sağlıyor.
ALKOLLÜ ARAÇ KULLANAN SÜRÜCÜDEN YÜZDE 50
Vatandaşın katkısı bununla da bitmiyor tabii ki. Üstelik bu katkı hergün her dakika kesintisiz sürüyor. Nasıl mı?
Alkollü araç kullanırken trafik polisine yakalandınız. Cezası 800 lira. Bu cezanın 400 lirası doğrudan yardım fonuna gidecek. Çünkü kırmızı ışıkta geçenler, ehliyetsiz araç kullanırken yakalananlar, çekme halatı, takoz, zincir bulundurmayanlardan kesilen cezanın yüzde 50'sinin kanunun 4'üncü maddesinin “d” bendine göre fona aktarılması zorunlu.
Trafik cezalarından bu şekilde 2013'te fona aktarılan miktar 795 milyon 884 bin 124 lirayı buldu.
PARAMPARÇA, KARAGÜL, KURTLAR VADİSİ'NDEN YÜZDE 15
Televizyon izleyicisi dolaylı da olsa sosyal yardımlara katkı sağlayanlardan. Şöyle ki; kanuna göre, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu'nun (RTÜK) reklam gelirleri tahsilatının yüzde 15’i fona veriliyor. RTÜK yasasına göre de, televizyon ve radyolar aylık brüt reklam gelirlerinin yüzde 3'ünü RTÜK payı olarak yatırıyor.
Dolayısıyla diziler reyting aldıkça, reklam artıyor, reklam arttıkça da sosyal yardımlar için ödenen miktar yükseliyor. Bu yoldan sosyal yardım fonuna 2013 yılında 13 milyon 769 bin liralık bir kaynak sağlandı.
PİYANGO VE ŞANS OYUNLARINDAN DOLAYLI KATKI
Yardım fonunun bir diğer kaynağı da bütçe dışı fonlar. Ne kadar kaynak aktarılacağını da Bakanlar Kurulu kararı belirliyor. Eskiden sayısı fazla olan bu fonların çoğu kapatıldı. Şu anda sosyal yardımlara en fazla kaynak aktaran fon, Başbakanlık Tanıtma Fonu.
Türkiye’nin tanıtımı için geliştirilen projelere ve faaliyetlere destek için kurulan bu fonun yüzde 5’i doğrudan sosyal yardımlar için ayrılıyor.
Fonun ana kaynaklarından birisi Milli Piyango İdaresi. Milli Piyango'nun gayrisafi hasılatının yüzde 10’u Tanıtma Fonu'na aktarılıyor. Bunun da yüzde 5'i sosyal yardımlara...
Böylece kaderini değiştirmek için bir umut şans oyunlarına, piyangoya sarılanlar yardımlara da katkıda bulunmuş oluyorlar.
2013 yılında işte bu Tanıtma Fonu'ndan yardımlar için 5 milyon 777 bin 711 liralık kaynak geldi.
Yardımlaşma fonunun son kalemi de alınan bağışlar, faiz geliri ve bazı özel giderler için Maliye'den aktarılan kaynak.
Maliye Bakanlığı 2013'te 265 milyon lira kaynak aktarımı yaptı. Bunun dışında faiz geliri olarak da 3 milyon 700 bin 870 lira bir kaynak daha geldi. Bağış rakamları ise belli değil.
ASLINDA VATADAŞ YARDIMLARA İKİ KERE KAYNAK SAĞLIYOR
Sadece 2013 rakamları üzerinden bir muhasebe yapıldığında sosyal yardımlara doğrudan vatandaşın katkısı 3.6 milyar liraya yaklaşıyor. O yılın bakanlık bütçesi ise 14 milyar lira. Bunun 10 milyar lirası yardıma harcandı. Dolayısıyla sosyal yardımlar için harcanan miktarın üçte biri vatandaşın katkısından geliyor.
Kısaca, bakanlığın bütçesi zaten vergi gelirlerinden, yani vatandaşın katkısından oluştuğuna göre, yılın başındaki bu bütçeye ek olarak bir de yıl içerisinde dolaylı yoldan ikinci bir katkı daha alınmış oluyor.
Radikal, 02.02.2015
Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.
| 
