Gündem
 Gündem > Ekonomik Gündem > Kırım, kriz ve Osmanlı borsacılarının intiharları
Kırım, kriz ve Osmanlı borsacılarının intiharları
Kırım, Ukrayna'da çıkan sosyal kargaşanın ardından Rusya'ya katılımayı tartışırken dünyada gündeminin üst sıralarına yerleşti. Dünya olduğu kadar Türkiye'de de tartışılan Kırım, Türkiye ekonomi tarihi açısından da önemli bir bölge. Kırım Savaşı nedeniyle ilk dış borçlanmasını yapmak zorunda kalan Osmanlı, kısa bir süre ilk finansal krizini yaşadı.
Rusya ile 1853 yılında patlak veren Kırım savaşı tam 3 yıl sürmüş, savaşın maliyetini karşılamakta zorlanan Osmanlı tarihinde ilk kez dış borçlanmaya gitmek zorunda kalmıştı. Tahvil ederek dış borçlanılmaya gidilmesi o tarihe kadar çoğunlukla kaime (1840'da basılan kağıt para) işlemlerinin ağırlıkta olduğu Osmanlı finans sistemi için yeni bir dönemin başlamasına neden oldu. Dönemin finans merkezi olan Galata, finansal ürünlerin çeşitlenmesi ile spekülasyonların artmasına tanıklık etmeye başlar. Özellikle yüksek risk karşılığında yüksek getiri sağlayan konsolidler ya da hava oyunları (bugünkü terimlerle yüksek kaldıraçlı türev ürünler) spekülasyonların daha da artmasına neden oldu.
Ancak Osmanlı, ilk borçlanmayı yaptığı 1854 yılından sonra yaşadığı bir dizi sosyal ve siyasal olay nedeniyle borç geri ödemelerinde zorlanınca 1861 yılında ilk modern finansal krizini yaşadı ve birçok yatırımcı iflas etti. İlerleyen yıllarda daha birçok finansal kriz yaşayacak olan Osmanlı için bunun anlamı daha fazla iflas, intihar ve aile dramıydı. Borsa İstanbul yayınlarından olan "Galata Borsası 1830-1873" kitabı bu dönemin gazetelerine yansıyan örneklere yer veriyor:
Borsacının intiharı
Havyar Hanı sarraflarından ara sıra zarara uğrayarak itlaf-ı nefs edenler vuku bulmakta olduğu misillü bu defa dahi bir Rum kendi familyası malı olan üç bin lirayı konsolide uğuruna sarf ve itlaf etmekle aklına hıffet getirip kasasının üzerine (Beni arayan ahirette bulacaktır) mealinde bir kağıt bırakarak firar etmiş ve birkaç gün sonra naaşı ağzından kurşun ile vurulmuş olduğu halde bulunmuştur. (Tercüman-ı Ahval, 1863)
Borsacının firarı
Havyar Hanı sarraflarından bazılarıyla bir muteber Yahudi dellalinin bu günlerde konsolide yüzünden düçar oldukları zarar ve ziyana tahammül edemeyib firar etmiş olduklarım rivayet olunuyor. (Tercüman-ı ahval, 3 Nisan 1863)
1873 yılına gelindiğinde Galata borsası bu kez ilk küresel finansal krizle karşı karşıya kaldı. Dünya borsalarını sarsan kriz, Osmanlıyı da vurunca birkez daha gazetelerde intihar haberleri görülmeye başlandı.
Borsa Oynayan Gencin İntiharı:
Yeniköy ahalisinden yirmi beş yaşında bir Rum delikanlısı borsa muamelatında külliyetli para kaybetmiş olduğundan ziyadesiyle endiş-nak olarak geçen Pazar günü ikamet eylediği hanenin kömürlüğünde kendi kendisini saib ve idam eylemiştir. (Ruzname-i Ceride-i Havadis (RCH), 23 Mart 1873)
Borsacının intiharı:
Geçenlerde borsa muamelatında birçok akçe kaybeylemiş olan Yunan tebeasından Galata'da mukim olan bir şahıs üç günden beri kaybolmuş ve merkumun hanesinde on kişi kadar kişi bulunmuştur. Familyası kendilerinin taayyüşüne sebep olan adamı kaybetmeleri üzerine kendilerini birkaç günden beri aramakta ve zaptiyeye müracaatla aramakta iseler de bulmaktan kat-ı ümid eylemişlerdir. Gaib olmasının sebebi ise meydana çıkmıştır. Merkumun zevcesi hanede bir kağıt bularak bu kağıdı açtıkça "zevcenin hattıyla familyasını geçindirmeğe mecali olmadığından nefsine suikastı müreccah gördüğü ve çoluk çocuğunu Cenab-ı Hakka havale eylediği" ibaresi okunmuştur. (RCH, 22 Ağustos 1874)
Borsacının intihara teşebbüsü:
Borsa'da külliyetli havai konsolide oynayanlardan Yani Kolekan (?) namında bir Rum geçen Çarşamba günü öğleden sonra Borsa Hanı'nın üst katından aşağı inerek orada bulunan bir emekçinin tablasından bıçağı alıp kendisini göğsünden darb ve cerh ile yere düşmüş ve derhal sedye ile getirilip ve Voyvoda Karakolhanesi'ne bi'l-irsal oradan hanesine nakl edilmiştir. (RCH, 29 Ocak 1875)
wsj.com, 07.03.2014
Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.
| 
