Gündem

 Deniz Feneri Balyoz Harekat Planı
 Demokratik Açılım İrtica Eylem Planı
 Siyasi Gündem Ergenekon
 Ekonomik Gündem 

 Gündem > Ekonomik Gündem > İşte Türkiye'nin gelişmişlik haritası

İşte Türkiye'nin gelişmişlik haritası
 

Yeni teşvik sistemi dolayısıyla Türkiye'nin 6 bölgeye ayrılmasına temel oluşturan araştırmaya göre, İstanbul üretim ve sanayide ilk sırada bulunurken, Ankara eğitimli ve nitelikli işgücü bakımından zirvede yer alıyor. Kalkınma Bakanlığı, İllerin ve Bölgelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE) sonuçlarını yayımladı.

AA muhabirinin, Kalkınma Bakanlığı İzleme, Değerlendirme ve Analiz Dairesi Başkanı Kamil Taşçı, Planlama Uzmanı Mehmet Emin Ozan ve Planlama Uzman Yardımcısı Mustafa Caner Meydan'ın imzasını taşıyan araştırmadan derlediği bilgilere göre, çalışma geçen yıl yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi kapsamında Türkiye'nin gelişmişlik seviyesine göre 6 bölgeye ayrılmasına temel oluşturdu. Araştırma çerçevesinde bölgesel kapasite ve potansiyel ile bireysel refah arasında denge kurarak seçilen 61 değişken ile yapılan Güçlü Temel Bileşenler Analizi sorucunda 4,51 (İstanbul) ile -1,73 (Muş) arasında değişen endeks değerleri elde edildi ve iller bu endeks değerlerine göre gelişmişlik seviyeleri bakımından 6 kademede sınıflandırıldı.

SANAYİ VE ÜRETİMİN MERKEZİ İSTANBUL

Araştırmaya göre, 1. kademede İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Antalya, Bursa, Eskişehir ve Muğla olmak üzere 8 gelişmiş il yer aldı. Ülke nüfusunun yüzde 18'inin İstanbul'da yaşadığı ve ihracatın yaklaşık yarısının bu ilden gerçekleştirildiği belirtilen araştırmada, imalat sanayisi alanına giren işyerlerinin yaklaşık 3'te 1'i ve üretim yapılan OSB parsellerinin yarısından fazlasının İstanbul'da bulunduğu belirtilerek, "Bu yönüyle İstanbul, Türkiye'nin sanayi ve üretim merkezi olma konumunu sürdürmektedir" ifadesi kullanıldı.

İstanbul'un, Türkiye'nin finans merkezi olduğu tespitine yer verilen araştırmada, banka kredilerinin yüzde 43'ünün bu ilde kullanıldığı ve tasarruf mevduatının da yüzde 39'unun yine burada toplandığı kaydedildi. -

ANKARA NİTELİKLİ İŞ GÜCÜNDE LİDER

Çalışma sonucunda sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi bakımından 2. sırada yer alan Ankara özellikle nitelikli işgücü potansiyeliyle ön plana çıkıyor. Araştırmaya göre, 22 ve üzeri yaş grubu nüfus içerisinde yüksek okul veya fakülte mezunlarının oranı bakımından Ankara, 81 il içerisinde ilk sırada yer alıyor.

Ülke genelinde bu oran yüzde 8,8 iken, Ankara'da 15,5 düzeyinde bulunuyor. Yüksek lisans ve doktora sahibi nüfusun 30 ve üzeri yaş nüfusa oranında da Ankara yine 1. sırada yer alıyor. Bu yaş grubunda Türkiye'de her 100 kişiden ancak 1,3'ü yüksek lisans ve doktora yaparken, Ankara'da bu oran 3,4 düzeyinde gerçekleşti.

KİŞİ BAŞI İHRACATTA BURSA VE KOCAELİ

Araştırmada 1. kademe gelişmiş iller arasında yer alan Bursa ve Kocaeli'nin, özellikle ihracat kapasitesi bakımından önemli bir yere geldiği belirtildi. Türkiye toplam ihracatının yüzde 9,4'ünün Bursa'dan, 8,4'ünün de Kocaeli'nden gerçekleştirildiği kaydedilen araştırmada, "Kişi başına düşen ihracat tutarı bakımından bu iki il İstanbul'un da üzerinde değerlere sahiptir" tespitine yer verildi.

EĞİTİM VE TURİZM ESKİŞEHİR, MUĞLA, ANTALYA

Muğla ve Antalya'nın gelişmiş iller arasında sayılma nedenlerinin de açıklandığı araştırmada, turizmin önemine dikkat çekildi. Turizm yatırım-işletme ve belediye belgeli yatak sayısı itibarıyla Antalya ve Muğla'nın 81 il içerisinde ilk iki sırada bulunduğu ifade edilen araştırmada, turizm sektöründeki her 100 yataktan 34,6'sının Antalya'da, 15'inin ise Muğla'da bulunduğu bildirildi. Antalya ve Eskişehir'in 1. kademe iller arasında yer almasının nedenlerinden en önemlisinin "eğitim alanındaki gelişmişlik seviyelerinin yüksekliği" olarak gösterilen araştırmada, hem okur-yazar nüfus oranı hem de okur-yazar kadın nüfusunun toplam kadın nüfusuna oranı bakımından Antalya ve Eskişehir ilk iki sırada bulunduğu belirtildi.

TEKİRDAĞ İMALATTA İLK SIRADA

Yeni teşvik sistemi kapsamında 2.  kademedeki iller arasında yer alan Tekirdağ, imalat sanayi istihdamının sigortalı istihdam içerisindeki oranı bakımından Türkiye'de ilk sırada yer alıyor.

Kalkınma Bakanlığı uzmanlarınca hazırlanan Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmasına göre, 2. kademede yer alan Tekirdağ işgücü göstergeleri itibarıyla hem etkisi altında bulunduğu İstanbul'dan hem de ülke ortalamalarından daha yüksek değerlere sahip bulunuyor.

İşgücüne katılma oranı ülke genelinde yüzde 49 düzeyinde iken,  Tekirdağ'da bunun yüzde 55 seviyesinde olduğu tespitine yer verilen araştırmada, "İmalat sanayi istihdamının sigortalı istihdam içerisindeki oranında Tekirdağ tüm iller içerisinde ilk sırada gelmektedir. Bu değişken itibarıyla ülke ortalaması yüzde 28,6 iken, Tekirdağ'da bu oran yüzde 57,6'dır" ifadeleri yer aldı.

Aynı kademedeki Denizli'nin ihracat kapasitesinin yüksekliğine dikkat çekilen araştırmada, Bolu'nun da kırsal nüfus başına düşen tarımsal üretim değeri itibarıyla 81 il içerisinde ikinci sırada yer aldığı belirtildi.  Tarımsal verimliliği yüksek olan Bolu'nun şehirleşme oranının (yüzde 62,7) ülke ortalamasının (yüzde 76,3) gerisinde kaldığı ifade edilen araştırmada,  buna karşın eğitim ve sağlık göstergeleri itibarıyla Bolu'nun ülke genelinden daha yüksek değerlere sahip olmasının ilin üst sıralarda çıkmasında etkili  olduğu kaydedildi.

İSTANBUL'A YAKINLIK ETKİSİ

İstanbul'un etki alanında yer alan illerden Edirne, Yalova,  Kırklareli ve Sakarya'nın genel anlamda ülke ortalamasından daha yüksek gösterge değerlerine sahip olduğu tespitine yer verilen araştırmada,  Sakarya'nın yüksek ihracat değerleri, OSB altyapısı ve sunulan teşviklerden yararlanma becerisinin, Yalova ve Çanakkale'nin de eğitim ve yaşam kalitesi göstergelerinin yüksek olmasının üst sıralara yükselmelerinde önemli rol oynadığının altı çizildi.

ADANA GÖÇÜN OLUMSUZ ETKİSİNİ YAŞIYOR

Türkiye'nin nüfus bakımından en büyük 5'inci ili olmasına karşın 2.  kademede yer alan Adana ile ilgili bulguların da yer aldığı araştırmaya göre,  Adana'nın 1. kademede değerlendirilmemesinin nedeni, sosyo-ekonomik gelişmişlik  sıralamasında nispi olarak alt sırada bulunması.

Bu durumun ortaya çıkışında, bölgenin son yıllarda ülkenin  doğusundan yoğun şekilde göç almasının etkili olduğu kaydedilen araştırmada,  "Sanayi altyapısı ve mali göstergeleri itibarıyla önemli bir gelişme merkezi  olmakla birlikte, birinci kademede gelişmiş iller ile karşılaştırıldığında  Adana'nın sosyal göstergeleri daha düşük değerler almıştır" değerlendirmesi  yapıldı.

Yüksek işsizlik oranına paralel olarak, yüksek doğurganlık hızı ve genç bağımlı nüfus oranının, Adana'nın 1. kademe gelişmiş iller arasında yer almasını engellediğinin altı çizilen araştırmada, bunun yanı sıra eğitim  göstergeleri ile yeşil kart sahibi nüfus oranı gibi sağlık göstergelerinde  de Adana'nın 1. kademe gelişmiş illerin gerisinde kaldığı belirtildi.

KONYA'NIN ŞANSI İLETİŞİM

Konya ile ilgili rekabetçi sanayi altyapısı ile gelişme hızını  artırdığı tespitinin yer aldığı araştırmada, yeni kurulan şirketlerin sermaye  büyüklükleri ile 1. kademede gelişmiş illerin pek çoğundan daha yüksek  değerlere sahip olan Konya'nın yabancı sermayeli şirket sayısının, sanayi  altyapısı ile paralel bir gelişme sağlayamadığı ifade edildi. İlde, demografik  ve eğitim göstergeleri itibarıyla da belirli yetersizlikler yaşandığı  kaydedilen araştırmada, "Bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısında Konya'nın  gelişme kaydetmesi durumunda ilin daha üst sıralarda yer alması mümkün  olabilecektir" yorumu yapıldı.

 MANİSA PATENTTE İLK SIRADA

Araştırmada, 3. kademedeki illere ilişkin veriler de yer aldı.  Sanayisinin gelişmişlik düzeyini diğer alanlara yansıtamayan illerden  birisinin de Manisa olduğu belirtilen araştırmada, kişi başına düşen ihracat  tutarı bakımından Türkiye genelinde dördüncü sırada yer alan ilin 100 bin  kişiye düşen patent başvuru sayısında da ilk sırada bulunduğu kaydedildi.  Araştırmada, ayrıca ilin ilköğretimden yükseköğretime kadar her kademede  eğitim altyapısını geliştirmesinin sürdürülebilir bir gelişme ivmesi  yakalaması için gerekli olduğu belirtildi.

ERZİNCAN DOĞU İLLERİNDE ÖNE ÇIKIYOR 

Araştırmaya göre, Erzincan'ın eğitim ve sağlık göstergelerinin pek  çok Doğu ve Güneydoğu Anadolu ilinden daha yüksek olması ilin 4. kademe  gelişmiş iller arasında yer almasına katkıda bulundu. Araştırmada, yüksekokul  veya fakülte mezunu nüfusun 22 yaşın üzerindeki nüfusa oranı ve yeşil kart  sahibi nüfusun il nüfusu içindeki payı gibi veriler açısından da Erzincan'ın 2  ve 3. kademedeki iller açısından daha iyi durumda olduğuna dikkat çekildi.

5'İNCİ KADEMİNİN LİDERİ SİNOP

Araştırmaya göre, 16 ili kapsayan 5. kademedeki iller arasında Sinop  gelişmişlik düzeyi bakımından ilk sırada yer almasına karşın rekabetçilik ve  yenilikçilik kapasitesi düşük düzeyde.

Sağlık göstergelerinde ülke ortalamasının üzerinde değerlere  sahip olmasının Sinop'un sosyal gelişimine olumlu katkı sağladığı tespitinin  yer aldığı araştırmada, buna karşın bir üst kademedeki Çorum ile arasındaki  nüfus farkının (2,6 kat) yüksek olması nedeniyle; Sinop'un 5. kademe iller  arasında değerlendirildiği belirtildi.

5. kademedeki illerden Tunceli'de rekabetçilik göstergelerinin  oldukça düşük olmasına karşın, nüfusun az olması ve özellikle sosyal  göstergeler nedeniyle ilin, 6. kademe gelişmiş illere göre görece daha iyi  durumda olmasının bu ilin 6. kademe yerine 5. kademede değerlendirilmesine olanak  tanıdığı kaydedildi. Ortaöğretim net okullaşma oranının Türkiye ortalamasının  üzerinde seyretmesinin Tunceli'nin bir üst kademede yer almasının gerekçeleri  arasında sıralandı.

6'INCI KADEMİNİN SORUNU EĞİTİM VE İŞSİZLİK 

Araştırmada, 6. kademedeki illerin tamamının Doğu ve Güneydoğu  Anadolu bölgelerinde bulunduğu belirtilerek, bölgesinde önemli bir göç  çekim merkezi konumunda olan Diyarbakır'ın işgücü göstergelerinin ülke  ortalamasının gerisinde olduğu kaydedildi. Belirli düzeyde sanayi altyapısı  olmakla birlikte ilin hem yenilikçilik kapasitesi hem de nitelikli insan gücü  bakımından sorunları olduğu araştırmada yer aldı.

Diyarbakır gibi Şanlıurfa ve Van'ın da benzer sorunlar ile karşı  karşıya olduğu değerlendirmesinin yapıldığı araştırmada, her 3 ilin önemli  sorun alanları arasında demografik ve eğitim gelişmişlik göstergelerinin  düşük değerlere sahip olmasının bulunduğuna dikkat çekildi.

Yine 3 ilde de yaşa özel doğurganlık oranı yüksek olduğu ve genç  bağımlı nüfus oranının ülke ortalamasının çok üzerinde seyrettiği bilgisinin  paylaşıldığı araştırmada, okur-yazar nüfus oranının düşük olmasının yanında  kadın okur-yazar nüfus oranın da ülke ortalamasının gerisinde kalmasının da  bölgedeki illerin ortak sorunları olduğunun altı çizildi.

Milliyet, 12.10.2013 

 

Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.