Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) açıkladığı 'İnsani Gelişme Endeksi’ne göre Türkiye, 2014 yılında 188 ülke arasında 72'nci sırada yer aldı. 2013'teki sıralaması ise 187 ülke arasında 69'du.
Businessht’de yer alan habere göre; UNDP'nin uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır bir yaşam standardı ile endeksi belirlediği üç temel alandan Türkiye'nin en iyi olduğu alan uzun yaşam oldu. En zayıf noktalar ise bilgiye erişim ve ömür boyu eğitim.
Türkiye 1980'den 2014'e kadarki 34 yılda insani gelişim endeksi değerini 0,492'den 0,761'e yükseltti. Yani toplamda yüzde 54,7'lik bir artış oldu. Ancak bu oran, 0,867’lik Avrupa Birliği ortalamasının ve 0,882’lik OECD ortalamasının altında.
Yine aynı dönemde Türkiye’de doğumda beklenen tahmini yaşam süresi 16,6 yıl, ortalama okula gitme süresi 4,7 yıl ve beklenen okula devam süresi 7 yıl arttı.
Türkiye’de kişi başına düşen gayri safi milli hasıla ise 1980-2014 yılları arasında yaklaşık yüzde 139,7 oranında bir artış gösterdi.
Yakın dönemlerdeki ayrıntılara bakıldığında ise Türkiye'nin çok fazla yol kat edemediği görülüyor.
15-19 arası yaş arası doğurganlık oranı yüzde 30,9
UNDP'nin en önemli kriterlerinden “eşitsizlikler” Türkiye'nin insani gelişim endeksini yüzde 15,8 oranında düşürüyor.
Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) cinsiyete dayalı eşitsizlikleri üç farklı boyutta yansıtıyor. Bunlar: Üreme sağlığı, kadının güçlendirilmesi ve ekonomik faaliyetler.
2014'te 0,359’luk bir TCEE değeriyle155 ülke arasında 71'nci sırada yer alan Türkiye'nin bazı TCEE kriterleri şöyle:
1. Parlamentodaki kadın milletvekili oranı yüzde 14,7.
2. Yetişkin kadınlar arasında en az orta öğrenim görmüş olanların oranı yüzde 39. Bu oran erkeklerde yüzde 60
3. Her 100 bin canlı doğumda 20 kadın hayatını kaybediyor
4. Ergenlik çağındaki doğurganlık oranı ise 15-19 yaşları arasındaki her 1000 kadında 30,9
5. Kadınların iş gücü piyasasına katılımı yüzde 29,4. Erkeklerin katılım oranı yüzde 70,8.
Gelişim endeksi kadınlar için olumsuz
Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi (CDGE) ise kadın insani gelişme endeksi değerlerinin erkek insani gelişme değerlerine oranıyla hesaplanıyor. Bu endekste üç insani gelişim kriteri temel alınıyor: Sağlık (Kadın ve erkeklerin doğumda ortalama yaşam beklentisi), eğitim (Kız ve erkek çocuklarının ortalama okula gitme süresi ve 25 yaş ve üzeri yetişkinler için ortalama okula devam süresi), ekonomik kaynaklar üzerindeki hâkimiyet (Kadın ve erkek kişi başına tahmini)
161 ülke için hesaplanan bu endekste Türkiye’de 2014 kadın insani gelişme endeksi değeri 0.716 iken, erkek insani gelişme endeksi değeri 0.793 olarak ölçüldü.
Okula devam süresi dört yıldır artmıyor
UNDP'nin üç ana temel alanından “bilgiye erişim” de Türkiye'nin sınıfta kaldığı konulardan. UNDP, bu kriterin tanımını 25 yaş ve üzeri kişilerin hayatları boyunca eğitim alabildikleri süreyle ve okula başlama yaşındaki çocuklar için beklenen okula devam süresi olarak açıklıyor.
Buna göre, Türkiye’de okula devam süresi son 4 yıldır 14,5 yıla takıldı. Ortalama okula gitme süresi ise yine son üç yıldır 7,6 yıl seviyesinde.
830 milyon insan günde 2 dolar altı çalışıyor
Rapora göre dünyada 7,3 milyar insanın 3,2 milyarı istihdam ediliyor. Kalanlar ise ücretsiz bakım hizmetleriyle, yaratıcı çalışmalarla ve gönüllü çalışmalarla uğraşıyor ya da geleceğin çalışanları olmaya hazırlanıyor.
74 milyonunu gençlerin oluşturduğu 204 milyon insan ise işsiz. Dünyada yaklaşık 830 milyon insan günde 2 dolardan az kazanıyor ve 1,5 milyardan fazla insan, insana yakışır çalışma koşulları ve sosyal güvenlikten mahrum.
UNDP bu eşitsizliği giderip çalışmayı insani gelişmeye katkı sağlayacak hale getirmek için dört ana politika ekseninde adım atılmasını öneriyor. Bunlar “Ücretsiz bakım hizmetlerinin yükünün azaltılması ve paylaşılması, ücretli çalışma alanında kadınlara sunulan fırsatların artırılması, ücreti çalışma alanında kadınlara yönelik normların değişmesi.”
Bu yılki raporun ana teması “çalışma”
UNDP bu yılki raporun ana teması için ‘çalışma’yı seçti. Rapor insani gelişme ile çalışma arasındaki bağlantının doğrudan olmadığına dikkat çekiyor. Rapora göre zorla çalıştırma gibi bazı çalışma türlerinin insan haklarını ihlâl ederek özgürlük ve özerklik kavramlarını ortadan kaldırıyor.
Doğru politikalar olmadan çalışmanın sunduğu eşitsiz fırsatların ve ücretlerin toplumda eşitsizlik yarattığına işaret eden rapor çalışanların becerilerini ve potansiyelini artıran, haklarını güvenliğini ve refahını güvence altına alan, kazançlı ve tatmin edici çalışma fırsatlarının ise insani gelişmeyi ilerleteceğinin altını çiziyor.
