Yargı dibe vurdu: Türkiye, yargı bağımsızlığında 129 ülke arasında 90'ıncı
Son yıllarda hukuksuz uygulamalarla yargı iktidarın arka bahçesine dönerken adalet sisteminin olmazsa olmazı yargı bağımsızlığı da ortadan kalkma noktasına geldi. Bu durum uluslararası raporlara da yansımaya başladı. 2015 Uluslararası Mülkiyet Hakları Endeksi'ne göre yargı bağımsızlığında Türkiye 129 ülke arasında 90'ıncı sıraya geriledi.
Türkiye'de yargı bağımsızlığıyla ilgili uluslararası kurum ve kuruluşlardan gelen olumsuz raporlara bir yenisi daha eklendi. Washington merkezli Property Rights Alliance (Mülkiyet Hakları Birliği) tarafından hazırlanan 2015 Uluslararası Mülkiyet Hakları Endeksi'nde Türkiye, yargı bağımsızlığı konusunda 3,5 puanla 129 ülke arasında 90. sıraya geriledi. Türkiye'nin bu alandaki puanı bir önceki yıl 4,5'ti. Raporda, Türkiye'nin yasal ve siyasal çevre kategorisinde çok zayıf olduğu, hukuk devleti konusunda da 57. sırada yer aldığı belirtildi.
Türkiye, İpek Koza Holding'e kayyum yoluyla el koymanın konuşulduğu şu günlerde de mülkiyet hakları konusunda 58. sıraya geriledi. Raporda, acil bir yargı reformuna ihtiyaç duyduğu belirtilerek daha bağımsız, tabii ve güvenilir bir yargı sistemi oluşturulması gerektiği vurgulandı. Aynı kuruluşun 97 ülkeyi dahil ettiği 2014 raporunda Türkiye totalde 44. sıradayken, bu sene 129 ülkenin katıldığı değerlendirmede 58. olabildi. Finlandiya'nın birinci olduğu, ABD ile Avrupa ülkelerinin ilk sıraları paylaştığı listede Türkiye, Gana, Litvanya, Ürdün, Jamaika, Macaristan, Suudi Arabistan, Güney Kıbrıs, İsrail gibi ülkelerin bile gerisinde kaldı.
Türkiye'nin temel hak ve özgürlüklerle ilgili bütün alanlarda puanının düşmesi de dikkat çekti. Avrupa Birliği'nin (AB) 2015 İlerleme Raporu'nda, Türkiye'de yargı ve medyanın bağımsızlığına yönelik ağır eleştiriler yer almıştı. Yargıya güvendeki gerileme anketlere de yansımıştı. 1-3 Kasım tarihleri arasında yapılan ve 7 bin 56 kişinin katıldığı ankette katılımcıların yüzde 91'i ‘Türkiye'de yargı bağımsız mı?' sorusuna ‘hayır' cevabını vermişti.
Türkiye'den Özgürlük Araştırmaları Derneği ve Liberal Düşünce Topluluğu'yla birlikte çalışan Washington merkezli Mülkiyet Hakları Birliği'nin (Property Rights Alliance) hazırladığı 2015 Uluslararası Mülkiyet Hakları Endeksi açıklandı. Türkiye değerlendirme konusu bütün kategorilerde geçen yıla göre daha alt sıralarda yer aldı. Yrd. Doç. Dr. Buğra Kalkan tarafından hazırlanan ‘Türkiye'de siyasi reformların geleceğini anlamak' konulu raporda, Türkiye'de acil bir yargı reformuna ihtiyaç duyulduğunun altı çizilerek, daha bağımsız, tabii ve güvenilir bir yargı sistemi oluşturulması gerektiği belirtildi.
Türkiye, 129 ülkenin değerlendirildiği mülkiyet hakları konusunda endekste 10 üzerinden elde ettiği 5,3'lük puanla 44. sıradan 58. sıraya geriledi. Yasal ve siyasal çevre kategorisinde 4,1 puanla dünya sıralamasında 78. sırada yer alan Türkiye, siyasal istikrar konusunda 114. oldu. Türkiye'nin, bu endeksin oluşturulmasında kullanılan alt kategorilerden yasal ve siyasal çevrede 4,1 puanla 78, fizikî mülkiyet haklarında 6,3 puanla 41 ve entelektüel mülkiyet haklarında 5,4 puanla 50. sırada olduğu görüldü. Türkiye, yargı bağımsızlığında 3,5 puanla 90. sırada; hukuk devletinde 5,2 puanla 57. sırada; siyasal istikrarda 2,6 puanla 115. sırada, yolsuzluğun kontrolünde ise 5,2 puanla 48. sırada yer aldı.
Afrika ülkelerinin bile gerisindeyiz
Avukat Celal Ülgen: Uzun zamandan beri Türkiye'deki adalet sistemi üzerinde sistemli bir şekilde kötüleşme süreci yaşanıyor. Hiçbir zaman doğru dürüst bir adalet sistemi kurulamadı denilebilir ama hiçbiri de son yıllarda yaşanılanlar kadar adalet sistemini rencide edici olmamıştı. Siyasi iktidar adalet mekanizmasını silah gibi kullanmayı alışkanlık haline getirdi. Her sorunu, her konuyu kolayca çözebilmek için arka bahçesi olarak gördüğü yargıyı kullanmaya başladı. Bunun sonucunda yurtdışında ve demokratik kitle örgütlerinde şöyle bir imaj ortaya çıktı: Türkiye Cumhuriyeti'nde adalet sistemi, yargının bağımsızlığı, hakimlerin güvencesi sağlanmadığı için tamamen bürokratik ajanlar, memurlar gibi görev yapıyor yargı, dendi. Bunun sonucu olarak Türkiye'nin hiçbir kırmızı bülten talebi olumlu karşılanmadı. Türk yargısının verdiği kararlar yurtdışındaki diplomatik çevreler tarafından geçerli kabul edilmedi. Bu endekste 129 ülkeden 90. sırada olması bile bence büyük bir başarıdır. Bana göre birçok Afrika ülkesinden, birçok krallıktan, birçok prenslikten geride kaldık. Bu, son derece üzüntü verici bir durumdur.
Yargı bağımsızlığında ciddi bir erozyon var
Özgürlük Araştırmaları Derneği Başkanı Doç. Dr. Bican Şahin: Birkaç yıldır yargıda mevcut olan gelişmeleri Uluslararası Hukuk Devleti Endeksi de yansıtmıştı. Raporda benzer tespitlerde bulunuluyor. Şu anda yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı hususlarında ciddi bir erozyona uğrama söz konusu. Umarız önümüzdeki dönemde düzelir ve yeniden Türkiye çıkışa geçer. Gerek AB İlerleme Raporu gerekse Uluslararası Hukuk Devleti Endeksi gibi bizim raporumuz da Türkiye'de son birkaç yılda yaşanan hukuk alanındaki sıkıntıların ve geriye gidişlerin resmini çekiyor. Amacımız bunların düzeltilmesini sağlamak. Bütün bu rapor ve uyarılar, Türkiye'deki mevcut durumu teyit eden şeyler. Derneğimiz de ekim ayı içeresinde ‘Hukukun Üstünlüğü ve Türkiye' başlıklı bir rapor yayınladı. Raporda yargı ve hukuk devleti alanında son birkaç yıl içerisindeki erozyona işaret etmiştik. Öncesinde de Türkiye, hukuk devletini gerçek anlamıyla oturtabilmiş değildi. 2010 referandumuyla ileriye doğru pozitif bir gelişme gerçekleşmişti. Fakat darbe davaları sürecinde yaşanan sıkıntılar, peşinden 17-25 Aralık sürecinin ardından gelen uygulamalarla birlikte yargı maalesef daha sıkıntılı bir sürece girdi.
Yargıdaki siyasallaşma, AB raporlarına da yansıdı
Avrupa Birliği'nin (AB) 2015 İlerleme Raporu'nda Türkiye'de, yargı ve medyanın bağımsızlığına yönelik sert eleştiriler yer aldı. İlerleme Raporu'nun adalet ve temel haklar maddesinde, “Türkiye bu alanda Avrupa standartlarını ve müktesebatı uygulamak için gerekli bazı hazırlık düzeyine ulaşmıştır ancak son yılda gerileme meydana gelmiştir. 2007-2013 döneminde gelişme gösteren yargının bağımsızlığı ve kuvvetler ayrılığı ilkesi ciddi anlamda zarar görmüştür.” denildi. Komisyon, Türkiye'de ifade özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, kişisel verilerin ve azınlıkların korunması ile ilgili temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmasını istedi. Çok sayıda hakim ve savcının kendi istekleri dışında başka illere atandığı, bu şekilde yargı üzerinde baskı oluşturulduğu vurgulandı. Özellikle son iki yılda ifade ve toplanma özgürlüğü konusunda, Türkiye'de ciddi gerilemenin yaşandığına dikkat çekildi.
Raporda, “Anayasa, ifade özgürlüğünü yeterince güvence altına almamaktadır. İfade özgürlüğünü kısıtlayan ve AB standartlarına uymayan birçok yasa bulunmaktadır. Nefret söylemlerine ilişkin yasa, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile uyumlu değildir. Gazetecilerin kayıt ve akreditasyonu ile ilgili yasa uluslararası standartlara uygun değildir. Gazetecilerin temsili, profesyonel örgüt ve hükümet yanlısı birlik arasında bölünmüş durumdadır.” denildi.
Vatandaş yargıya güvenmiyor
Yargıya güvenin azalması, anketlere de yansıyor. 48 bin takipçisi olan Hakimler ve Savcılar (@hakimsavcilar) adlı sosyal medya hesabının yaptığı ankette katılımcılara “Yargıya güveniyor musunuz?” sorusu soruldu. Takipçilerinin büyük bölümü hukukçulardan oluşan hesabın 1-3 Kasım tarihleri arasında yapılan anketine 7 bin 56 kişi katıldı. Yüzde 91'i ‘Hayır' cevabı verdi. Yine Metropoll Araştırma Merkezi'nin Temmuz 2015'te yayınladığı 6 aylık hükümet karnesi de yargıya güvenin azaldığını ortaya koymuştu. Ankete katılanların yüzde 57'si, ‘Son bir yıl içerisinde yargının bağımsızlaştığını mı yoksa hükümetin kontrolü altına girdiğini mi düşünüyorsunuz?' sorusuna karşılık yargının bağımsızlaşmadığı, aksine AKP'nin kontrolü altına girdiği cevabını vermişti. Ayrıca ankette yargıya güvenin 2007'de 10 üzerinden 8 seviyesinde olduğunun altı çizilirken 2015 Haziran'ında 5 seviyesine kadar gerilediği belirtilmişti. Gezici Araştırma Şirketi'nin ağustos araştırmasında da “Türkiye'de bir mahkemeye düşseniz adil yargılanacağınıza inanıyor musunuz?” sorusuna vatandaşın yüzde 75,2'si ‘Hayır' cevabı vermişti.
Zaman, 17.11.2015
|
