Venedik Komisyonu (VK), 12 Eylül 2010 referandumunun özellikle yargı alanındaki kazanımlarından geriye gidilmemesi konusunda Ankara’yı uyardı. Referandum kazanımlarının tahkim edilmesi gerektiğini belirten VK, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) yapısının değiştirilmesine yönelik tekliflere ilişkin endişelerini dile getirdi. HSYK’nın gündemdeki tekliflere göre tekrar değiştirilmesi durumunda “siyasileşme riski” ile karşı karşıya kalacağı ikazı yapan Komisyon, mevcut HSYK’nın işleyişini “büyük oranda” başarılı bulduğunu, tam başarı için ise zamana ihtiyaç olduğunu ifade etti. Avrupa Birliği’nin (AB) yürütme organı olan Avrupa Komisyonu da 16 Ekim’de yayınladığı İlerleme Raporu’nda referandum kazanımlarının zayıflatılmaması konusunda yetkilileri uyarmış, askerî yargıya ilişkin tadilatların hâlâ yapılmamış olmasını tenkit etmişti.
Zaman’a konuşan VK’nin İtalyan Başkanı Gianni Buquicchio, Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nun “uzlaşamamasından” duyduğu hayal kırıklığını da dile getirdi. Türkiye’nin darbe dönemi anayasasından artık kurtulması gerektiğini kaydetti. 12 Eylül referandumunu desteklediği için CHP’nin sert eleştirilerine hedef olan Buquicchio, verilen sözlere rağmen AK Parti’nin de anayasa konusunda kendilerine danışmadığını ifade etti.
VK’nin memnuniyetle karşıladığı 12 Eylül referandumunda kabul edilen değişikliklere göre HSYK’nın 22 üyesinden 15’inin meslektaşları tarafından seçildiğini hatırlatan Buquicchio, bu sistemin Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Kasım 2010’da aldığı kararla uyum içinde olduğunu ve yargıdaki çoğulculuğa hizmet ettiğini ifade etti. Yeni taslakla ilgili kendilerinden hiçbir surette görüş istenmediğini belirten VK Başkanı, savcılar ve hâkimlerin ayrı konseyler haline getirilmesinin memnuniyet verici olmakla birlikte, siyasetin tekrar çok etkili hale gelerek HSYK’yı “siyasileştirme” riski taşıdığını vurguladı.
Buquicchio, Adalet Bakanı’nın HSYK içindeki yetkilerinin de azaltılmasının önemini vurguladı. Mevcut teklifin kabulü durumunda HSYK üyelerinin atanmasında siyaset ile yargı arasında ulaşılan dengenin bozulacağı uyarısı yaptı. Yeni anayasaya ilişkin uzlaşma sağlanamamasına “teessüf” eden Buquicchio, Türk toplumunun yeni anayasa ihtiyacında uzlaşmasına rağmen siyasi seçkinlerin bu konuda anlaşamadığına işaret etti. Buquicchio, Türk toplumunun artık devleti koruyan değil, ferdin temel hak ve hürriyetlerini teminat altına alan bir anayasa istediğini vurguladı.
Devlet, özel hayata müdahale edemez
VK, Başbakan Tayyip Erdoğan’ın devletin öğrenci evlerine müdahale edebileceği yönündeki ifadeleri üzerine hükümeti özel hayatın masuniyeti konusunda da ikaz etti. İtalyan hukukçu Buquicchio, öğrenci evlerinde kalıp kalmayacakları kararının “talebelere, yetişkin erkek ve kadınlara” bırakılması gerektiğini belirtti, demokratik bir toplumda devletin bu alana müdahale edemeyeceğine dikkat çekti. Türkiye’nin kurucu üyesi olduğu Avrupa Konseyi’nin anayasa danışma organı olan VK’nin başkanı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesini hatırlatarak aile ve özel hayata saygının “çok temel bir insan hakkı” olduğunu hatırlattı. Başörtüsü ile Meclis’e giren milletvekillerine ilişkin ise önceki yasaklamaların ‘meşrulaştırılmasının çok zor olduğuna’ işaret eden Buquicchio, laiklik ilkesinin muhafazasının demokratik sistem açısından ehemmiyetine atıf yaptı.
