Yargı reformu Türkiye'nin AB ve BM'ye taahhüdü
Sivillerin askerî mahkemelerde yargılanmasının önüne geçen ve askerlere sivil yargı yolunu açan düzenleme Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayını bekliyor.
Tartışmaların odağındaki yargı reformu, 2004'te AB'den müzakere tarihi alan Türkiye'nin en önemli taahhütleri arasında bulunuyor. Düzenleme, Gül'ün de imzasını taşıyan ve 4 yıl içinde yapılacak değişiklikleri kapsayan 2009 yılı Ulusal Programı'nın en önemli maddelerinden. Askerlerin askerî disiplin suçları dışında sivil mahkemelerde yargılanması; Türkiye ve AB arasında 2008-2006'daki iki katılım ortaklığı belgesinde; istişarî ziyaret raporlarında, ilerleme raporlarında ve 2008 Ulusal Program'da defalarca akit altına alınmış. Yine AİHM'nin birçok kararı ile BM'nin 2005 ve 1984 tarihli iki komite raporunda, Tür- kiye'ye bu konuda düzenleme yapma- sı çağrısında bulunuluyor. Uzmanlara göre; değişiklikten geri adım demokratikleşmeden taviz anlamına gelecek.
Ulusal Program'ın yanı sıra 2008 yılı Katılım Ortaklığı Belgesi'nde kısa vadeli öncelikler arasında yer alan 'Güvenlik Güçlerinin Sivil Denetimi' başlıklı bölümde, "askerî mahkemelerin yetkisinin askeri personelin askerlikle ilgili görevlerine hasredilmesi" hükmü yer alıyor. 2006 yılı Katılım Ortaklığı Belgesi'nde de yine kısa vadeli öncelikler arasında, "askerî mahkemelerin sivilleri yargılama yetkilerinden geriye kalanlarının da kaldırılması" gerektiği vurgulanıyor.
Yine 2005 yılı İlerleme Raporu'nda asker-sivil ilişkilerinin incelendiği bölümde, "Askeri Ceza Yasası'nın sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasına izin veren hükümleri hakkında ilave bir gelişme kaydedilememiştir." ifadeleri yer aldı. 6 Şubat 2009 tarihinde yayımlanan 2008 yılı İstişari Ziyaret Raporu'nda 'Ayrılmış Askeri Yargı Sistemi' başlığı altında konuya değiniliyor. Askeri mahkemelerin sadece askeri personel üzerinde yargı etkisine sahip olacağı ve sivillerin hiçbir halde tabi olmayacağına garanti istenen raporda, "Ordu mensuplarının görevleri ile ilgili olsun veya olmasın, sivillere karşı suç işlemeleri halinde olağan savcılar tarafından soruşturulmalarını ve normal mahkemeler tarafından yargılanmalarını sağlayacak gerekli kanuni değişikliklerin yapılmasını tavsiye ederiz." deniliyor. Raporda daha ileri bir aşamaya da işaret ederek, askeri mahkemelerin temyiz merciinin Yargıtay ve Danıştay olması gerektiği ifade ediliyor.
Türkiye'nin taahhütleri ve bu alanda yaptığı düzenlemeler AB'den müzakere tarihi aldıktan sonra ivme kazanmış olsa da iç hukuka ilişkin eleştiriler oldukça eski yıllara dayanıyor. BM İnsan Hakları Komitesi, 1984 tarihli kararında asker-sivil ilişkilerine değiniyor. "Komite, birçok ülkede sivilleri de yargılayan özel askeri mahkemelerin varlığını not eder. Bu eşitlikçi, bağımsız ve tarafsız adalet yönetimi açısından ciddi problemlere sebep olabilmektedir. Genellikle bu mahkemeler, adaletin normal standartlarıyla uyuşmayan istisnai usullerin uygulanabilmesi amacıyla kurulmuştur." sözleri dikkat çekiyor. BM İnsan Hakları Komitesi İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi Alt Komitesi'nin 2 Haziran 2005 tarihli raporunun, 'hukukun üstünlüğü ve demokrasi' başlıklı bölümünde, sivillerin istisnasız tüm hallerde sivil mahkemeler tarafından yargılanmasının temin edilmesi gerektiği ilke olarak benimseniyor.
Zaman, 04.07.09
| 
