AİHM, savaş uçakları tarafından 1994 yılında Şırnak’ın Kuşkonar ve Koçağalı köylerinin bombalanmasına ilişkin verdiği mahkûmiyet kararının gerekçesinde çarpıcı değerlendirmelerde bulundu.
AİHM, köylerin bombalanmasını ve köylülerin yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda bırakılmalarını ‘aşağılayıcı’ ve ‘insanlık dışı muamele’ olarak değerlendirdi: “Mahkeme, köyleri bombalayan pilotların ve onlara emri veren üstlerinin insan hayatı hakkında en ufak endişe duymamaları ve üstelik bu eylemlerini uçuş kayıt defterini vermeyerek örtmeye çalışmaları, ek olarak ulusal makamların, olayın ardından başvuranlara insani yardım bile sağlamamalarından şaşkınlık duymaktadır.”
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Şırnak’ın Kuşkonar ve Koçağılı köylerine 1994’te düzenlenen hava operasyonunda hayatını kaybeden 38 sivil vatandaş için aldığı kararda Türkiye’nin savaş ve çatışma hukukunu ihlal ettiğini kaydetti. Kararın detaylarında AİHS hükümleri ve Cenevre Sözleşmeleri’ne atıfta bulunuldu. Türkiye’nin 2 milyon 305 bin Euro tazminat cezasına mahkûm edildiği karar mağdur ailelerin avukatı Diyarbakır Baro Başkanı Tahir Elçi’ye tebliğ edildi.
Kararın detaylarını Taraf’a değerlendiren Tahir Elçi, AİHM’in kararını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) dışında, ilk defa Cenevre Sözleşmeleri’ne dayandırdığını belirterek “Kararın 89 ve 184. paragraflarında savaş ve çatışma hukukunu düzenleyen Cenevre Sözleşmeleri’nin ortak 3. maddesine atıf yaparak Türkiye’nin uluslararası insani hukuku ve silahlı çatışmalarda güç kullanımı hukukunu ihlal ettiğine karar vermiştir. Mahkeme, bu şekilde ilk defa Türkiye’nin AİHS hükümleri dışında Cenevre Sözleşmeleri’nin savaş ve çatışma hukukunu ihlal ettiğine karar verdi” diye konuştu.
AİHM’in, kendi sözleşmeleri dışında uluslararası hukukun normlarını da ele aldığını ifade eden Elçi şöyle devam etti: “AİHM, güvenlik güçlerinin güç ve silah kullanımını belirleyen Birleşmiş Milletler esaslarına ilişkin ilkelerine de kararda yer vermişti. AİHM, bombalama eyleminin Cenevre Sözleşmeleri ve Birleşmiş Milletler ilkelerine açıkça aykırı olduğuna hükmetmiştir.
Daha önce 2005’de, Rusya’nın Grozni ve çevresine yönelik başlattığı hava destekli askeri operasyonda bir köydeki evin bombalanması üzerine Sara Adomovna İsayeva isimli kadının şikayeti üzerine bir dava görülmüştü. AİHM bu kararında devletlerin sözleşme hükümleri dışında insani hukuku da gözetmeleri gerektiği konusunda bir belirleme yapmıştı. Ama o kararında çatışma hukukunu düzenleyen Cenevre Sözleşmeleri’ni belirtmemişti. Rusya kararının ötesinde Türkiye açısından AİHM’in verdiği karar bir ilktir.”
Taraf, 30.11.2013
