Dünya
 Dünya > Dünya'dan Başlıklar > 10 soruda IŞİD harekâtı
10 soruda IŞİD harekâtı
ABD Başkanı Obama, IŞİD’e karşı müttefikleri ile kurduğu koalisyonun hedefini tek cümleyle özetledi: “Teröristleri, nerede olurlarsa olsunlar, vuracağız!” Irak’ta süren hava bombardımanı Suriye yönünde genişletilirken, İttifak’ın IŞİD ile savaşmaya çağırdığı Ankara, operasyona gönülsüz yaklaşıyor.
ABD 13 yıl aradan sonra, tam da ‘11 Eylül’ün yıl dönümünde ‘ya bizimlesiniz ya da teröristlerle’ çıkışını yineledi! Başkan Barack Obama, aynen selefi George W. Bush gibi seslendi dünyaya: “Ülkemizi tehdit eden teröristleri nerede olurlarsa olsunlar, vuracağız. Eğer Amerika’yı tehdit ediyorsanız, sığınacak güvenli bir yer bulamayacaksınız. Ama bu sadece bizim savaşımız da değil. Bölgelerinin güvenli kılınmasında Arap ortakların yerini alamayız.” 13 yıl önce ABD önderliğinde kurulan ‘Batı İttifakı’nın amacı Afganistan’ı ele geçiren El Kaide/Taliban örgütlerini bitirmekti. Yeni hedef ise Suriye-Irak ekseninde beliren radikal Selefî Irak Şam İslam Devleti Örgütü (IŞİD). Özünde eski ‘düşman’ El Kaide’nin türevi…
Zaman, 22.09.2014
Obama, Beyaz Saray’da 15 dakika süren ‘Halka Sesleniş’ konuşmasında yeni ittifakın mahiyetini ve hedeflerini madde madde açıkladı. ABD liderliğindeki İttifak’ın Irak-Suriye enlemindeki IŞİD’e dört aşamalı strateji ile müdahale edeceğini vurguladı. Plana göre; İttifak sistematik hava saldırıları ile istihbarat çalışmalarını artıracak, IŞİD ile savaşan grupları destekleyecek, örgütün mali kaynaklarını kesmeye çalışacak ve Irak-Suriye’de istikrarı artırmak için insani yardımlara hız verecek.
İlk bakışta ‘2001 Afganistan’, ‘2003 Irak’ müdahale planlarını andıran yeni strateji dünyayı pek heyecanlandırmadı. Hatta ABD ile müttefiklerini Afganistan ve Irak’ta hedeflenen sonuca götürmeyen stratejilerin El Kaide’ye nazaran daha gelişmiş, daha kapasiteli IŞİD tehdidini bertaraf edemeyeceği dillendirildi. Sahanın uzmanlarıyla açıklanan planın detayını, başarı ihtimalini ve müdahalenin Türkiye’ye yansımalarını analiz ettik. İşte 10 adımda Yeni İttifak ile IŞİD operasyonunun perde arkası:
1 - NEDEN ŞİMDİ?
ABD açısından bardağı taşıran son damla IŞİD’in ele geçirdiği iki Amerikalı gazeteciyi (James Foley ve Steven Sotloff) başlarını keserek katletmesi oldu. Kafa kesme görüntülerinin ağustos ayında internete düşmesi üzerine konuşan ABD Başkanı Obama söz konusu eylemi ülkelerine ‘direkt’ saldırı olarak kaydettiklerini, örgüte gerekli cevabın verileceğini söylemişti. Suriye’nin yanında Irak’ta da hatırı sayılır oranda toprak elde edip ‘hilafeti’ni ilan eden örgüt ABD’nin sahadaki müttefiklerini (Irak hükümeti, Kürtler ve İsrail) tehdit edecek sınırlara ulaştı. Irak ve Suriye’de petrol bölgelerini ele geçiren, sınır kapıları ve barajları zapt eden IŞİD’e müdahale ABD’nin Ortadoğu varlığının devamı için zorunluluğa dönüştü. IŞİD’e müdahaleyi gerektiren bir diğer unsur da örgüt saflarına katılan Batılı savaşçılar. Irak işgali sırasında TSK Özel Kuvvetler Komutanlığı’nda görev yapan eski Binbaşı Mete Yarar, Batı dünyasının bugünlerde sayıları 3 bini bulan yabancı savaşçıların evlerine geri dönmesinden çekindiğini, onları Suriye-Irak sahasında bitirmek için müdahale kararı aldıklarını iddia ediyor: “Avrupa’da birkaç yıl önce kanlı eylemlere girişebilecek terörist sayısı onlarla ifade ediliyordu. Bugün IŞİD’den dolayı bu sayı 3 bini aştı. Bu savaşçıların ülkelerine geri dönmesi durumunda Avrupa gibi ABD kıtasının da güvenlik sisteminin çökmesi anlamına gelir! Batı buna mâni olmak için IŞİD’e müdahale edecek.”
2 - PLAN NE?
ABD ordusu Irak ve Suriye’deki IŞİD mevzilerini havadan vururken sahada destek verdiği yerel unsurlar örgüte asimetrik saldırılara girişecek. Bu bağlamda, Irak hükümeti, peşmerge gücü ve Suriye’deki muhaliflere istihbarat ve askerî mühimmat-donanım desteği sağlanacak. Hava operasyonları ile kara unsurları arasındaki senkronizasyonu alana girecek özel kuvvetler sağlayacak. Obama bölgeye yeni asker göndermeyeceklerini açıklasa da haddi zatında Irak-Suriye hattında ABD varlığını korumak üzere 1000 kadar özel kuvvetler askeri görev yapıyor. Küresel ittifak askerî operasyonun yanı sıra örgütün mali kaynaklarını kesip sahadaki insani yardımı artıracak. Operasyon kapsamında ayrıca Sünni aşiretlerin gönülleri kazanılıp örgütün zemini zayıflatılacak. Bu strateji Irak işgali sonrasında (2006) güçlenen Irak El Kaide’sine karşı başarılı olmuştu.
3 - HEDEFLER NELER?
Olası operasyonun ana hedefi Irak-Suriye eksenini aşıp tüm Ortadoğu sathına yayılmaya başlayan IŞİD ve benzeri radikal Selefî tehditleri temizlemek. Böylece Irak’a bir nebze de olsa istikrar getirip bölgedeki tarihî müttefiklerin (Kürtler, Ezidiler ve İsrailliler) güvenliğini sağlamak. İttifak, operasyonla, IŞİD safında savaş makinelerine dönüşen Batılı cihatçıların ülkelerine geri dönmelerine mâni olmayı hedefliyor. Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ahmet Kasım Han, Batı dünyasının, elde ettiği toprak parçası ve mali servetiyle küresel ‘radikallere’ motivasyon kaynağı olmaya başlayan IŞİD’i daha fazla büyümeden durdurmaya soyunduğuna değiniyor: “IŞİD alan prensibi ile yol alıyor. El Kaide gibi vur-kaç yapmıyor. Bölgedeki yönetim boşluğunu fırsata çevirdi. IŞİD eğer bugün durdurulamazsa yakın gelecekte Suriye’nin tümüne hâkim olabilir. İsrail, Ürdün ve Lübnan’ı tehdit edebilir. Ağır silahlara ve devasa servete ulaşan IŞİD, El Kaide’nin hayal ettiği ‘İslam Devleti’ni iki yılda kurdu. Yani El Kaide’nin vizyonunu fiiliyata geçirdi. Dolayısıyla Batı dünyası tehdidin daha fazla büyümesine müsaade etmek istemiyor.”
4 - MALİYETİ NE OLACAK?
ABD Savunma Bakanlığı, IŞİD’in ağustos ayında Irak Kürt bölgesine ilerleyişi üzerine başlayan ABD bombardımanının günlük maliyetinin 7,5 milyon dolar olduğunu açıkladı. Sadece ağustos-eylül döneminde 150 sorti düzenlendi. Haziran ayı da hesaba katıldığında IŞİD ile mücadelenin ülkeye 4 aylık maliyeti 600 milyon doları aştı. Amerikan Üniversitesi Dış Politika Uzmanı Prof. Dr. Gordon Adams’ın hesaplamasına göre, muhtemel IŞİD operasyonunun ABD’ye maliyeti yıllık 10-15 milyar doları bulacak. Bu rakama koalisyona katılan diğer ülkelerin harcamaları eklendiğinde toplam maliyetin yıllık 150-200 milyar doları bulacağı öngörülebilir.
5 - İTTİFAK’IN KIRMIZI ÇİZGİSİ NE?
ABD gibi İttifak’taki diğer 10 ülkenin ortak kırmızı çizgisi kara ordularını cepheden uzak tutmak! Sorunu minimum özel kuvvetler birlikleriyle çözme niyetindeler. Masa başında kurgulanan savaş planlarının saha şartlarına göre revize edildiği akıldan çıkarılmamalı. Afganistan örneği ortada! Keza savaşı başlatan ABD-Batı İttifakı’nın savaşa istediği noktada son veremeyeceğini tecrübeler ortaya koyuyor.
6 - İTTİFAK’TA KİMLER VAR?
Başkan Barack Obama’nın ‘Ortaklar Koalisyonu’ olarak isimlendirdiği İttifak’ın çekirdek kadrosunda 10 ülkenin (Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Danimarka, Polonya, Kanada, Avustralya ve Türkiye) adı geçiyor. Galler’deki NATO Zirvesi’nde başlayan süreç Suudi Arabistan’da Sünni devletler arasında yapılan ‘Terör Zirvesi’nde olgunlaştırıldı. Ancak henüz nihai kadro netleşmedi. Türkiye, Suudi Arabistan ve Katar gibi bazı ülkelerin kendilerine özgü hassasiyetlerden ötürü koalisyona örtülü destek verebileceği öngörülüyor. Bununla birlikte bazı devletlerin aynen Afganistan işgalinde olduğu gibi operasyona ikinci, üçüncü aşamada dâhil olması kuvvetle muhtemel. Eski ‘Bordo Bereli’ Mete Yarar, operasyonun başarıya ulaşabilmesi için Türkiye’nin olmazsa olmaz olduğunu savunuyor: “Koalisyon içinde bölgeyi bilen tek ülke Türkiye. Saha istihbaratı, operasyon koordinasyonu için sahada Türk Özel Kuvvetler de boy gösterebilir. Türk askeri alanı biliyor. Düşman unsurlarının hareket tarzlarını biliyorlar. Koalisyon Ankara’nın istihbarat, lojistik desteği olmaksızın sahaya girerse kör ve sağır kalır.”
7 - HAREKÂT NE KADAR SÜRECEK?
Başkan Obama işin en başında “IŞİD gibi bir kanseri yok etmek zaman alacak.” diyerek operasyonun uzun soluklu olacağına işaret etti. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de ‘farklı aşamalardan oluşan operasyonun bir hayli zaman alacağını’ söyledi. En iyi tahminle operasyon en az 2-3 yıl sürecek. Washington yönetimi, İŞİD karşısında sahada iyi iş çıkarılmasının Boko Haram (Nijerya), El Şebab (Somali) gibi benzer tehditlerle mücadelede model olmasını arzu ediyor. Bundan dolayı müdahalenin süresinden çok niteliğine ehemmiyet veriyor.
8 - YAN HASARI NE OLUR?
Başkan Obama IŞİD’e karşı savaşın, halkını terörize eden Esed rejimine meşruiyet, güç kazandırmayacağını açıklasa da IŞİD’in vurulması hâliyle rejime zaman, alan ve güç kazandıracak. İttifak’ın ÖSO gibi muhalif unsurları IŞİD’e karşı kullanma arzusu bazı kurtarılmış bölgelerin yeniden Beşşar Esed’in kontrolüne geçmesine kapı aralayacak. Eğer örgüt hava saldırıları karşısında ciddi kan kaybı yaşarsa Lübnan ve Ürdün’e geçme stratejisi izleyebilir. Bu durumda IŞİD bu iki ülkeye de girmiş olur. Örgüt hava-kara saldırıları karşısında misilleme olarak bazı Batı başkentlerinde kanlı eylemler düzenleyebilir. Irak ve Suriye’de kontrolüne geçen petrol rezervlerini ateşe verip barajları patlatabilir. Elindeki Batılı esirleri –ki buna 49 Türk vatandaşı da dâhil– gaddarca katledebilir. 2004-2007 arasında ISAF Afganistan Psikolojik Harekât Komutanlığı’nda görev yapan eski Binbaşı Esedullah Oğuz, Suriye ve Irak’a aşina olan IŞİD’in eski Baasçılar gibi silahlarını gömüp operasyon bitene kadar sivil halkın içinde gizlenebileceğini düşünüyor: “Bölgedeki bazı Sünni aşiretlerin IŞİD’i desteklediği unutulmamalı. Yerel savaşçılar bu aşiretlere sığınabilir. Yabancı savaşçılar da civar ülkelere geçebilir. 11 Eylül 2001’den hemen sonra ABD bombardımanı başladığında Taliban üslerinden ayrıldı, silahlarını sakladı ve halk arasına karıştı. Amerikan askerleri onları ararken Taliban kendi köylerinde bir süre tarlaları ekip biçmeye devam etti. Yani çiftçi rolü oynadı. ABD bunu fark etmedi. Dönemin El Kaide lideri Usame Bin Ladin aylarca o köylerde saklandı, Amerikan özel birlikleri onu bulamadı!”
9 - TÜRKİYE’Yİ NASIL ETKİLER?
IŞİD harekâtı her yönüyle en çok Türkiye’yi etkileyecek. Irak-Suriye sathında gizlenme imkânı bulamayan savaşçıların büyük oranda Türkiye’ye geçmesi kuvvetle muhtemel. Birçoğu geçmişte bu sınırı kullandı zira! Türkiye’ye geçen IŞİD militanlarının hücreleşmeye gitmesi, bir müddet sonra eylemlere girişmesi de mümkün. IŞİD’in Türkiye zarfında Türk El Kaidecilerle irtibatlı olduğu biliniyor. Ankara Suudi Arabistan’da şekillenen IŞİD harekâtına destek bildirisine imza atmasa da operasyonda İncirlik ve diğer NATO üslerinin kullanılması kuvvetle muhtemel. Bu, örgütün elindeki 49 Türk vatandaşının hayatını riske atıyor. Keza Suriye’deki tek Türk toprağı konumundaki Süleyman Şah Türbesi de örgütün hedefine girebilir. Afganistan uzmanı Doç. Dr. Ahmet Kasım Han, Afganistan-Pakistan sınırında olduğu gibi Suriye-Türkiye arasında kurulan suç networkünün kolayca bitirilemeyeceğini vurguluyor. El Kaideci mantığın şartlar zorlaşınca başka bir gün savaşmak için zapt ettiği bölgeyi kolayca terk edebildiğine işaret ediyor: “El Kaideci unsurlar bir yere girerse o yerden kolayca temizlenemiyor. Konjonktürel olarak çekilseler de şartlar olgunlaştığında yeniden ortaya çıkıyorlar. Kendilerini yenileyebiliyorlar. Türkiye gibi bölge ülkelerinde de zeminleri var. Türkiye’de hücreleri olduğuna dair ciddi emareler var. Harekâtın en çok Türkiye’yi etkilemesi kaçınılmaz. Ankara açısından ciddi bir tehdit söz konusu. Türk hükümeti geçmişte aldığı yanlış kararların ceremesiyle yüzleşecek. Ankara’nın dış politikası stratejik olsaydı bugün gelişmeler Türkiye’yi terletmezdi. Musul baskını, 49 Türk vatandaşının rehin düşmesi, Süleyman Şah Türbesi’nin ateş altında kalması Türk dış politikasının ne denli stratejik olduğunu yansıtıyor! Türk dış politikası IŞİD’e, kendisini kurgulayan zihniyete rehin edildi!”
10 - HAREKÂTIN BAŞARI İHTİMALİ NE?
Dünyanın IŞİD tehdidi karşısında bir araya gelmesi, birlikte hareket etmesi elbette büyük bir kazanım. Ancak bu harekâtın yüzde yüz başarıya ulaşacağı anlamına gelmiyor! Afganistan, Irak, Mali, Somali örnekleri El Kaideci yapıların kolayca temizlenmediğini ortaya koyuyor. Özellikle ağırlığı hava bombardımanından oluşan operasyonun sahadaki bu yapıları tamamen temizleyebilmesi pek mümkün görülmüyor.
Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.
| 
