Gündem
 Gündem > Ekonomik Gündem > Siyasi baskı madenleri denetimsiz bıraktı
Bu yıl 400 kişi öldü, sorumluluk üstlenen yok
Siyasi baskı madenleri denetimsiz bıraktı
Denetleme raporları, teftiş sisteminin nasıl işlemez hale geldiğini gözler önüne serdi. 2012’de 58, 2013’te 54 madenin çalışması durduruldu. Soma gibi büyük bir facianın yaşandığı 2014’ün ilk altı ayında ise sadece 7 maden hakkında kapatma kararı verilebildi. Geçen yıl madenlere 379 bin lira para cezası kesilirken, miktar bu sene 30 bin liraya indi
Siyasi baskılar devletin denetim mekanizmasını felç etti. Müfettişler, iktidara yakın işadamlarına verilen işletmeleri denetlemeye gidemiyor, gitse bile ceza yazamıyor. Kapatılması gereken madenler için milletvekilleri, bakanlar, hatırlı kişiler devreye giriyor. Çalışma Bakanı Faruk Çelik bu tabloyu “Madenleri kapatacağımız zaman baskı görüyoruz.” sözüyle açıkça ifade etti. Bu denetlenemezlik, kazalara da davetiye çıkarıyor. Teftiş sisteminin nasıl işlemez hale getirildiği devletin istatistik rakamlarında somut şekilde görülüyor. Çalışma Bakanlığı verilerine göre madenlere yönelik idarî yaptırımlar önemli ölçüde azaldı. Soma gibi büyük faciaların yaşandığı bu yılın ilk altı aylık döneminde sadece 7 madene durdurma cezası verildi. Oysa bir önceki yıl 54, 2012’de ise 58 madene durdurma cezası verilmişti. Aynı şekilde idarî para cezaları da büyük oranda düştü. Geçen yıl 379 bin lira para cezası uygulanırken, bu sene rakam 30 bin liraya indi. Teftiş sayısı da 2005’te 27 bin iken 2013’te 8 bine geriledi.
Madenler başta olmak üzere ölümlü iş kazalarında büyük artış yaşanıyor. Günde ortalama 5 işçinin öldüğü iş kazalarında son 9 ayda 1.414 işçi hayatını kaybetti. Bu tablonun altında yatan en önemli faktör olarak denetim yetersizliği öne çıkıyor. Siyasi baskıların felç ettiği denetim mekanizması işlemez hale geldi. Çalışma Bakanlığı’nın verilerine göre madenlerde hayati tehlike sebebiyle verilen ‘işin durdurulması’ ve idari para cezalarında önemli düşüş gözleniyor. Çalışma Bakanı Faruk Çelik’in CHP İzmir Milletvekili Rahmi Aşkın Türeli’nin soru önergesine 20 Ekim 2014 tarihinde verdiği cevap, yaptırım uygulanan maden sayısındaki azalmayı gözler önüne serdi. 2010 yılında 59 madende işin durdurulmasına karar verilirken, bu rakam 2011’de 46, 2012’de 58, 2013’te 54 oldu. Ancak 2014’ün ilk altı aylık döneminde büyük azalma yaşanarak 7’ye düştü. Bakanlık, madenlere yaptığı denetimlerde hayati tehlike arz eden durumlarla üretimin durdurulması cezası veriyor. Geçici kapatma olarak da bilinen bu idari yaptırım, eksikliklerin tamamlanmasıyla kaldırılarak işletmeye yeniden üretim izni tanıyor. İdari yaptırımların zayıflaması, siyasi baskı sebebiyle denetimlerin yapılamadığını ortaya koyuyor. Zira aynı dönemde peş peşe iş kazaları yaşanırken madenlerin içler acısı hali sivil toplum kuruluşları, sendikalar ve sektörel paydaşlar tarafından defalarca dile getirildi.
Bakan Çelik’in Rahmi Aşkın Türeli’nin bir başka soru önergesine verdiği cevap da madenlere kesilen para cezalarının büyük ölçüde azaldığını ortaya koydu. Bakanlığın fazla çalışma ücretlerini ödemeyen, işçiye hak ettiği serbest zamanı kullandırmayan ve fazla mesai için işçinin onayını almayan madenlere kestiği para cezaları azaldı. Bu kapsamda 2013’te 379 bin lira idari para cezası uygulanırken, bu rakam 2014’te 30 bin liraya geriledi. Büyük iş kazalarına rağmen idari yaptırımların azalması, denetimlerin zayıfladığını ortaya koyuyor. Öte yandan, son 10 yıllık dönemde teftiş rakamlarındaki azalma da denetim mekanizmasını nasıl işlemez hale getirildiğini gözler önüne seriyor. 2005 yılında 27 bin teftiş yapılırken, bu rakam 2009’da 19 bine, 2011’de 15 bine, 2012’de 11 bine, 2013’te 8 bine geriledi. Oysa aynı dönemde işyeri sayısı 850 binden 1 milyon 500 bine çıktı. Çalışan sayısı da ikiye katlanarak 12 milyona dayandı. İşyeri ve çalışan sayısındaki bu artış dikkate alındığında teftiş sayısının azalması bir yana, önemli ölçüde artması gerekiyordu. Ancak iktidarın oluşturduğu baskı sebebiyle denetimler yapılamadı. Bu durum iş kazalarının ve ölümlerin artarak sürmesine yol açtı.
Yönetmelik çıktı uygulaması bir yıl ertelendi
301 kişinin hayatını kaybettiği Manisa Soma’daki facianın ardından değiştirilen Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin yürürlüğü 1 yıl ertelendi. 24 Eylül’de Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmeliğin yürürlük maddesi olarak 1 yıl sonrası olarak tespit edildi. Soma’nın ardından Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği değiştirilerek yeni tedbirler getirilmişti. Kaza anında işçilerin tahliyesi daha sıkı önlemlere bağlanırken, işverenin sorumluluğu artırıldı. Ancak bu önlemler uygulamaya sokulmadı.
Zaman, 01.11.2014
Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.
|
