• Ana Sayfa
• Gündem
• AİHM
• Avrupa Birliği
• Basından
• Dünya
• Raporlar
• Yazı Dizileri
• Medyada 2. Cumhuriyet

Gündem

Deniz Feneri	Balyoz Harekat Planı
Demokratik Açılım	İrtica Eylem Planı
Siyasi Gündem	Ergenekon
Ekonomik Gündem

 Gündem > Ekonomik Gündem > Türkiye'nin ikinci büyük ihracat pazarına IŞİD tehdidi

IŞİD, Türkiye-Irak ticaretini de vurdu

Türkiye Irak’taki IŞİD tehdidinin siyasi sonuçlarını hesaplamaya çalışırken, en büyük ikinci ihracat pazarını da kaybetme endişesi yaşıyor. İşadamları, “Irak'ın orta ve güney bölgeleriyle ticaretimiz durdu” diyor.

Türkiye'nin Almanya'dan sonra en fazla ihracat yaptığı ülke olan Irak'ta yaşanan iç karışıklık, bölgeye geçen yıl 12 milyar dolarlık ihracat yapan Türk şirketleri endişelendiriyor. Türkiye'nin ihracatında merkez nokta çatışmaların uzağındaki Erbil olsa da, çatışmaların Kürt bölgesine sıçrama ihtimali nedeniyle ülkenin orta ve güney bölgelerinden yeni sipariş alınamıyor. Irak ile ticaret yapan işadamları, IŞİD krizinin uzaması halinde 8 milyar dolarlık ihracat gelirinin kesileceğini belirtiyor.

Ülkenin en büyük ikinci kenti konumundaki Musul ve çevresinin Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) tarafından ele geçirilmesi, dünyanın önemli petrol tedarikçilerinden biri olan Irak'ta ticari hayata darbe vurdu. Irak'ın en büyük dış ticaret partnerlerinin başında gelen Türkiye ise bu krizden en çok etkilenecek ülkelerin başında geliyor.

Almanya'dan sonra ikinci 

Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin Almanya'dan sonra en fazla ihracat yaptığı ikinci ülke olan Irak'a 2013'te 11 milyar 949 milyon dolar ihracat yapıldı. Bölgeye başta hububat, demir-çelik, elektronik alet, makine ve bitkisel yağ olmak üzere her kalemde mal ihraç ediliyor. Türk TIR'ları Irak'a yılda yaklaşık 700 bin sefer gerçekleştiriyor. Özellikle özerk Kürt Bölgesel Yönetimi ile Türkiye arasındaki ticaret yoğunluğu dikkat çekiyor. Öyle ki, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'nin Ortadoğu'ya açılan en büyük sınır kapısı olan Irak sınırındaki Habur Sınır Kapısı, dünyanın en işlek sınır kapısı olarak bilinen ABD-Meksika sınırındaki El Pas-Juarez Sınır Kapısı'nın yıllık geçiş ortalamasını yakalamış durumda. Kürt Bölgesel Yönetimi'nin başkenti olan Erbil ise yalnızca Türk işadamlarından değil enerjiden inşaata kadar tüm sektörlerde faaliyet gösteren uluslararası yatırımcılardan “Ortadoğu'nun Dubai'si” olarak anılacak kadar ilgi görüyor.

Musul ile ticaret durdu

Türkiye'den Irak'a ihracatın yüzde 60'ı Kürt Bölgesel Yönetimi'ne yapılıyor. Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin (UND) verilerine göre, geriye kalan yüzde 40'lık bölüm ise Irak'ın orta ve güney bölgelerine gönderiliyor. ABD'nin Irak işgali sonrasında bölgede 83 Türk TIR şoförünün öldürülmesi nedeniyle, Türk taşıma firmaları Irak'ın orta ve güney bölgelerine sefer yapmıyor. Bunun yerine Türk TIR'ları taşıdıkları malları, Kürt bölgesindeki Duhok ve Zaho'daki lojistik merkezlerine indiriyor. Iraklı ve Kürt taşımacılar da bu malları lojistik merkezlerden alıp ülkenin orta ve güney bölgelerine, yani Bağdat ve Basra'ya taşıyor. Şimdi IŞİD'in Musul ve çevresinde kontrolü ele geçirmesiyle bu taşımalar durmuş durumda.

'Yatırımlar olumsuz etkilenecek'
 

Deutsche Welle'ye konuşan Diyarbakır Sanayici ve İşadamları Derneği (DİSİAD) Başkanı Burç Baysal, Irak'ın hızla bir iç savaşa sürüklendiğini ve bu durumun ülkede derin bir siyasal ve ekonomik krize dönüşmesinden endişe ettiklerini dile getiriyor. Şu an için Kürt Bölgesel Yönetimi içinde bir sorun olmasa bile yaşanan çatışma ve gerilimin kendi bölgelerine de yansıyacağını ifade eden Baysal, “Diyarbakır olarak biz Irak'a ilk 3 ayda geçen yıla göre yüzde 58 artışla 230 milyon dolarlık mal sattık. Ama bundan sonra ne olacağı meçhul. 500 bin insan IŞİD'den kaçıp Kürt bölgesine sığınıyor. Bu durum elbette yeni yatırımları ve iş anlaşmalarını olumsuz etkileyecektir” diyor.

Türk-Irak İş Konseyi Başkanı Ercüment Aksoy ise IŞİD'in Irak'ta etkisiz hale getirilmemesinin Türkiye'ye maliyetinin sanılandan çok daha fazla olacağı görüşünde. Kürt özerk bölgesinden Irak'ın geneline dağılan malın miktarının tespit edilemeyeceğini öne süren Aksoy, “Bizim hesaplamalarımıza göre, Irak'ın ortası ve güneyi ile irtibat kesilirse 12 milyar dolarlık ihracatımızın 8 milyar dolarını kaybedebiliriz” diye konuşuyor.

“Hedefimizden kopmayız”

Öte yandan iş dünyasında IŞİD tehlikesinin “geçici” olduğunu düşünenler de var. Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Eyüp Bartık, bölgedeki jeopolitik gerginliklerin ekonomiyi olumsuz etkileyeceği yönünde bir endişeye kapılmanın “yersiz” olduğunu söylüyor. Irak'ın Türkiye için de Gaziantep için de önemli bir pazar olduğunu vurgulayan Bartık, şunları söylüyor:

“Ancak Irak'a yaptığımız ihracatın yüzde 60'ından fazlasını Irak Kürt Bölgesel Yönetiminin var olduğu Kuzey Irak'a yani güvenli bölgeye gerçekleştiriyoruz. Öte yandan Türkiye firmalarının yatırımları da yoğunluklu olarak Zaho, Erbil, Dohuk, Süleymaniye gibi güvenli Kürt bölgelerinde bulunmakta. Dolayısıyla ihracatın herhangi bir tehlikeyle karşı karşıya olduğunu düşünmüyorum. İvmede küçük bir azalma olsa dahi ihracat hedeflerimizi etkilemeyecektir.”
 

dw.de, 12.06.2014

Türkiye'nin ikinci büyük ihracat pazarına IŞİD tehdidi

Irak-Şam İslam Devleti (IŞİD) Musul'u ele geçirmesinin ardından Türk tır şoförlerini ve Türkiye konsolosluk çalışanlarını rehin almasıyla birlikte gerilen süreç 12 milyar dolarlık Türkiye-Irak ticaretinin hızını kesecek. Binden fazla Türk firmanın iş yaptığı ülke, Türkiye'nin net ihracatta en büyük pazarı. Neyse ki IŞİD'in ele geçirdiği bölgeye yakın çalışan çok sayıda Türk firma yok. Olanlar da işçilerini Türkiye'ye göndererek olası güvenlik sorununu aşmaya çalışıyor. Deik Türk-Irak İş Konseyi Başkanı Ercüment Aksoy "Olaylar Musul'da, ama her yer huzursuz. Irak'a yapılan mal gönderimlerinde birkaç günlük gecikmeler olacaktır. Sigorta zaten yaptırılamıyor" dedi.

Musul'da su işi yapan bir firmanın işçilerini çektiğini dile getiren Aksoy bölgede faaliyet gösteren bir diğer büyük firmanın da Çalık Enerji olduğunu ifade etti. Aksoy, "Çalık Enerji'nin enerji santrali yapması söz konusu. Burada şantiyeleri vardı. Ama 6 ay önce şantiyeleri vurulmuştu. Yani aslında terör olayları bölge için yeni de değil" diye konuştu.

Türkiye'nin yatırımları ağırlıklı olarak Kuzey Irak'ta. Türkler Musul'u güvenli bulmadığı için zaten orada çok iş yapmıyordu. Kerbela, Necef, Erbil Bağdat ve Basra'da daha fazla yatırım yapıyorlardı. Örneğin Türk bankaların büyük çoğunluğu Erbil'de şube açtı. İşlerini buradan yürütüyor.

ANADOLU GRUBU'NUN FABRİKASI VAR

Anadolu Grubu'nun Erbil'deki şişe dolum tesisleri Nisan 2008'de faaliyete geçmişti. Grup, Erbil'den sonra Bağdat'ta da şişeleme fabrikası kurmayı planlıyordu.

Genel Enerji Taq Taq Arama ve Üretim Paylaşım Anlaşması Genel Enerji'nin sahibi olduğu ve arama ve geliştirme çalışmalarının büyümesine öncülük eden ilk saha. Mülkün, % 55'lik hissesini Genel Enerji elinde bulunduruyor. Sahası, Irak'ın Kuzey Bölgesinde olup, Erbil'in 85 km güneydoğusuna.

Pet Oil'in Ağustos 2006'da Kuzey Irak- Bina Bawi sahasında başlattığı sondaj çalışmaları devam ediyor. Pet Oil'in operatörlüğünü yaptığı bu projede oluşturulan şirketin adı A&T Petroleum olup, proje ortakları Hawler Energy ve Oil Search Iraq Ltd.

Tüm bu yaşananlar ülkenin zaten zor olan bazı özelliklerini içinden çıkılmaz hale getirdi. Örneğin;

MAL 25 GÜNDE ULAŞIYOR

Karayolu taşımacılığında Habur sınır kapısında bekleme süreleri IŞİD'den önce de çok uzundu. Mersin-Erbil arasında taşıma yapan bir araç gidiş dönüş ortalama 20-25 gün sürüyordu. Şimdi bu sürenin daha da uzaması, ayrıca güvenlik konusunda da ciddi sorunlar olması, ticaretin önünde en büyük engel olarak görülüyor.

2003 yılında Irak'a 829 milyon dolar ihracat yapan Türkiye, 2013'de ihracat hacmini 11.9 milyar dolara ulaştırmayı başarmış. Buna karşın ithalatı 145.5 milyon dolarda kalmıştı. Irak Türkiye için cari açığa katkısı bakımından oldukça önemli bir ülke.

Ülkeye ihracatımızda Demir Çelik birinci sırada yer alıyor. Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ikinci olurken, değirmencilik ürünleri üçüncü sırada.

Her şeye rağmen ticaretin tamamen durmadığını dile getiren Aksoy "Binin üzerinde firma orada faaliyette. Bu sayıya müteahhitler de dahildir. Eskiden kontratı olanlar işlerine devam ediyorlar. Ama yeni kontrat yapanlar artık dolar ile değil Irak Dinarı ile anlaşma yapıyor. Bu da aslında bir süredir iki ülkenin ilişkisinin sıcak olmamasından kaynaklanıyor" dedi.

Musul'daki durumun geçici olduğuna dikkat çeken Aksoy, "Bu olay sonucunda Bağdat, Türkiye'den yardım istedi. İki ülkenin ilişkileri düzelirse ben uzun vadede tüm bu yaşananların pozitife dönebileceğine inanıyorum" diye konuştu.

Bu arada Türkiye'nin en büyük ikinci ihracat pazarı olan Irak'la ticari bağlantıları olan şirketlerde ise sert satışlar yaşandı. Aksel Enerji ve Ostim Yatırım hisselerinin değeri Irak ile ticari ilişkileri nedeniyle düştü.

TÜRKİYE - IRAK TİCARETİ

wsj.com.tr, 12.06.2014