Gündem
 Gündem > Ekonomik Gündem > Hangisi daha şeytani: Wall Street mi Silikon Vadisi mi?
Hangisi daha şeytani: Wall Street mi Silikon Vadisi mi?
Son zamanlarda çoğumuz Wall Street'i hor görürken bir yandan da Silikon Vadisi'ni takdir ediyor.
Peki neden? Yüzeysel bakıldığında, Silikon Vadisi bizleri hayran bırakan yeni fikirler ve ideallerden oluşan sanal bir ütopya sunuyor. Yaşamımız kolaylaştıran yararlı ürünler ve hizmetler sunuyor, girişimcilik ruhuna saygı uyandırıyor ve daha iyi bir dünya içi çaba harcıyor görünüyor. Bu sektör işimize, sosyal hayatımıza ve sağlığımıza yardımcı olacak araçlar sundu. Bu sektörün üreticileri cesurlar ve kendilerine güveniyorlar.
Buna karşın Wall Street kendisini korumaya çalışan bir sektör endüstri. Yaratıcılık fikri, tüketicilerden ne kadar çok ücret ve komisyon alınabileceğini çözmek üzerine kurulu bir endüstri. Hileli piyasaların, batmasına izin verilmeyecek kadar büyük bankaların, işlem fiyaskolarının, teminatı paraya dönüştüren hilelerin, nüfuz ticaretinin ve aşırı ikramiyelerin olduğu bir yer.
Vadi bize Steve Jobs ve Google' ı verdi. Wall Street ise Bernie Madoff ve Lehman Brothers'ı.
Her ne kadar "iyi" vadi ve "kötü" Wall Street değerlendirmesi tam olarak yanlış olmasa da gerçeği tamamen de yansıtmıyor. Teknoloji endüstrisi vaat ettiklerinin ötesine geçti ve kendisini göklere çıkardı. Buna karşın Wall Street bankacıları kendilerini Rahibe Teresa yerine koymasa da ekonominin köpürmesine ve insanların çalışmaya devam etmesini sağlamak için tüketicilere ve şirketlere trilyonlarca dolarlık finansman sağladılar.
Ayrıca bu sektörler ile ilgili haksız algılar da var. Örneğin Wall Street skandalların yaygın olduğu bir yer olarak düşünülüyor ancak Apple, Hewlett-Packard ve Yahoo gibi lider teknoloji şirketleri de benzer dalgalanmalardan, yönetim kargaşasından ve emek sömürme suçlamalarından nasibi alıyor.
Wall Street, aşırı kaldıraç kullanarak ve çok fazla risk alarak resesyonu (2008) tetiklemekle suçlanıyor. Ancak milenyum ile başlayan teknoloji balonunun da kendisine has sorunları var. WebVan, Pets.com, Etoys ve Go.com gibi teknoloji şirketleri hak etmedikleri fiyatlarla piyasaya girdiler. Bu şirketlerin kurucularından veya bu çöküşe ilk yatırım yapanlardan adı geçen şirketlere hak ettiklerinden fazla değer biçildiği yönünde bir uyarı da görmezsiniz. Tabii ki sonuç olarak bu şirketler yere çakılarak bir başka resesyonun (2001) tetiklenmesine yardımcı oldu.
Aynı şekilde Bank of America 'nın 2008'de Merrill Lynch'i satın alması gibi hatalar tepkiler alırken teknoloji şirketlerinin hataları unutuldu. 2000 yılında AOL ve Time Warner'ın 162 milyar dolarlık birleşmesi "eski ekonominin" meşalesini, sosyal ağ ve internet üzerine kurulu "yeni ekonomi" modeline devri gibi duyuruldu. Ancak bu anlaşma 2002'de hissedarlara 99 milyar dolara mal olurken binlerce kişinin de işsiz kalmasına neden oldu.
Son zamanlarda benzer aldatıcı reklamları görmeye başladık. Facebook FB -1.10% 'un 2 milyar dolara Oculus VR'ı ve 19 milyar dolara mesajlaşma servisi WhatsApp'ı satın alması gibi.
Aynı zamanda Vadi'nin finansal hatalarını da görmezden geliyoruz. Hewlett-Packard'ın (HP) 2011 yılında yazılım şirketi Autonomy'i 8,8 milyar dolara satın alması ardından hesapları inceleyen HP CEO Meg Whitman "Autonomy'nin gelirlerini ve karlılığını şişirmek için kasti çabalar görülüyor. Bunlar gizlenecek şekilde tasarlanmış" ifadelerini kullanmıştı.
Whitman'in kendisi aslında Silikon Vadisi'nde görmezden geldiğini bir diğer çıbanı gözler önüne seriyor. Whitman, Vadi'de çalışan çok az kadından birisi. Vadi'de çalışan kadın oranı yüzde 25 seviyesinde iken Wall Street'te çalışan kadınların istihdam oranı yüzde 53 seviyesinde bulunuyor. Cinsiyet eşitliği bu kadar dengesiz iken Twitter gibi ataerkil kültürü nedeniyle Vadi'nin eleştiri oklarını kendisine çekmesi de şaşırtıcı değil. Örneğin girişim sermaye şirketi Kleiner Perkins Caufield & Byers'a karşı bu yönde doğrudan bir ayrımcılık davası açılmıştı.
Ancak teknolojide ve bankacılıkta uygulanan çifte standarttan daha fazlası bitcoinde var. Bu sanal para, Silikon Vadisi'nin kendilerini kandıranların ve kibirlilerinin kendilerini en çok doğrudan şekilde gösterdikleri alan. Wall Street'teki para sisteminin yerini almayı amaçlayan bitcoin savunucuları bu para birimini özgür ve kontrolsüz olarak nitelendiriyor (tıpkı internet gibi). Yalancı sofuların vaazları içerisinde Marc Andreessen gibi öncülerin bitcoinin potansiyelini geleneksel banka ödeme sistemleri gibi göklere çıkarması da bulunuyor.
Hakikat ise başka: Sert spekülasyon; dramatik dalgalanmaya, dolandırıcılara ve kara para aklayanlar ile suçlulara yaradı. Bankacılık sisteminin kendi kusurları olabilir ancak siz J.P. Morgan Chase JPM -0.20% 'de mi yoksa Mt. Gox'ta mı hesabınızın daha güvenli olduğunu düşünürsünüz?
Nihayetinde bitcoin Silikon Vadisi'nin sözde idealizminin toplumumuz içerisinde serbestlik kazanması için teknolojiye nasıl yardımcı olduğunun tam bir örneği. Sizin ve benim bağlı olduğumuz bankacılık hakaretler görüyor. Evet, belki bunu hak etmiş olabilir ancak bankacılık sistemi hiçbir zaman dünyayı koruyacağını iddia etmedi.
Sonuç olarak her iki endüstri de mükemmel değil. Wall Street'in sınırı aşması adil iş ve dürüstlük beklentilerimizi karşılamadığı için bizleri hayal kırıklığına uğratıyor.
Ancak Silikon Vadisi de katkılarından dolayı bizleri hayal kırıklığına uğratıyor yada uğratmalı. Başardıkları şeyler için değil kendisine koyduğu beklentilerden ötürü. Bu ideallerin bu kadar yüksek olması takdir edilecek bir şey ancak bu takdirden daha ağır basanı bu sektörün beklentileri karşılamadığından yarattığı hayal kırıklığı.
wsj.com, 20.05.2014
Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.
| 
