Gündem
 Gündem > Ekonomik Gündem > Fed eski Başkanı Greenspan: Ne yanlış gitti?
Fed eski Başkanı Greenspan: Ne yanlış gitti?
Weekend Confidential'dan alınmıştır
Alan Greenspan, ABD Merkez Bankası Fed'in eski Başkanı sıkça partilere gidiyor. Washington'da bulunan geniş camlı ofisinde kendisinin ve TV habercisi eşi Andrea Mitchell'in "hemen hemen her yere" davet edildiğini belirtiyor. Son zamanlarda akşam yemekleri ve kokteyle davetli listesi neredeyse tek bir partiden seçiliyor. "Eskiden iki politik partiden davetli sayısının eşit olması bir ritüeldi" diyen Greenspan ekliyor, "Bu artık kalmadı."
Yeni kitabı "Map and Territory (Harita ve Bölge)" Salı günü piyasaya çıkacak olan 87 yaşındaki Greenspan, Amerika politika ve ekonomisinde nelerin yanlış gittiğinin peşine düşüyor. Şu anki hükümeti mevcut siyasi bölünmüşlük için suçlamıyor. Suçlu? "Çıkarlar" diyen Greenspan, Cumhuriyetçi ve Demokratların artan haklarla nasıl başaçıkacakları konusundaki fikir ayrılıklarını işaret ediyor.
Kitapta, Fed'in neden son finansal krizi öngöremediğine de değiniyor. Kendi hatalarına ve bu hataları fark etmesinin kendi dünya görüşünü nasıl değiştirdiğini anlatıyor.
Greenspan'e en büyük ilham, milli gelir rakamları ile oynarken geldi. İlk şüphelerine rağmen bulduğu, artan sosyal hakların tasarruf oranlarındaki azalmaya neden olduğu idi. "İki partinin verilen sosyal hakların artırılması için yarıştığı bir dönem yaşadık. Bu da sermaye yatırımlarının fonlanması için gerekli olan tasarruf oranlarının erozyona uğramasına yol açtı" diyen Greenspan, tasarruf oranlarındaki azalmanın yurt dışından alınan kredilerle kapatıldığını, bunun da ABD'nin mevcut dış borcu olan ve her gün artan 5 trilyon dolara çıkardığını söyledi.
Ayrıca kendine yüklenen onlarca suçlama hakkında da şaşkına döndüğünü belirtiyor. Resesyondan bu yana, uzmanlar 1987-2006 arasındaki Greenspan döneminde para arzındaki artışın ve düşük faiz oranlarının balonların oluşmasına yol açtığı eleştirisini getiriyor. Greenspan bu teoriyi ilk defa Cumhuriyetçilere ekonomi danışmanlığı yapan Stanford Üniversitesi profesörü John Taylor'ın, kolay para ve konut balonu arasında ilişki kurduğu zaman duyduğunu belirtiyor. "Konut balonuyla bunun ilgisi yoktu" diyor ve ekliyor "Bu çok saçma".
Bunun yerine Taylor'in argümanının iki partiden de Fed'e saldıranların politik amaçlarına hizmet ettiğini söylüyor. Greenspan, Brookings Enstitüsü için yazdığı bir makalede Taylor'ın argümanlarını bir bir çürütmesinin, teorisi hakkındaki desteği de bitireceğini umdu. "Ancak bu olmadı çünkü makaleyi kimse okumadı" diyor.
Taylor arkadaşı olduğu için olayı daha fazla kovalamayan Greenspan, meselenin ne kadar büyüyeceğini tahmin edemediğini de ekliyor ve devam ediyor: "Sorun ise, maalesef, argümanla verilen hiçbir kanıt yok. Ancak savaşı kazandı ve şu an teorisi kabul geriyor."
Prof. Taylor ise kendi argümanlarını hala savunuyor. "Makalem temel kanıtları ortaya koyuyor… 2003 ve 2005 arasındaki anormal düşük faizler ve önceki 20 yılda verilen para politika kararları konut balonunu şişirdi" diyen Taylor, diğer ekonomistlerin sonuçları doğruladığını belirtiyor: "Sonuçlar gayet sağlam."
Bu fikir ayrılığı ekonomistlerin hatta Fed üyelerinin bile en büyük tartışma konularından biri durumunda ve sonlanması içinse daha çok zaman gerekiyor.
"Kendimi psikologdan daha çok matematisyen olarak gördüm" diyor Greenspan. Ancak Fed'in ekonomik modelleri finansal krizi fark etmekte yetersiz kalınca, öngörü oluşturmakta sayılardan çok daha fazlası olduğunu anlıyor. "Hepsi çöktü. Hiçbir büyük uzman ve ya kurum gelen krizi fark edemedi" diye sözlerine devam ediyor. "Fed'in ekonomik modeli en gelişmiş olandı, dünyanın nasıl işlediğiyle ilgili en yeni fikirleri kapsıyordu – ve tamamen ıskaladı". JP Morgan krizden üç gün önce ekonominin büyüyeceğine dair öngörüsünü yayınladığını hatırlatıyor. 2007'e kadar IMF de küresel risklerin azaldığını söylüyordu. Kriz vurduktan birkaç gün sonra ise "Ekonomistler olarak hiçbir şey biliyor muyuz?" diye bir makaleyi okuduğunu belirtiyor.
Greenspan kör noktayı bulabilmek için adım adım ilerledi. İlk vardığı çıkarım, finans dışındaki sektörün sağlıklı olduğuydu. Problem finanstaydı çünkü sektör paniğe yada gerçek dışı iyimserliğe açıktı. Sürü davranışının sonuçlarını incelerken bazı sürprizlerle karşılaştı: "Afallamıştım, dünyanın nasıl işlediğine dair fikirlerim değişmişti."
Çıkarımlarına göre paniğin yarattığı piyasalardaki oynaklık, gerçek dışı iyimserliğin etkisine göre 3 kat daha güçlüydü. "Böyle bir şeyi daha önce yazmaya cesaret edemezdim", diyor.
Finansal krize doğru giden olayların detaylarını araştırırken 1950lerdeki dostu olan merhum Ayn Rand'ın bazı fikirlerine yöneldi. Rand'ın liberal fikirlerinin kendi politik görüşlerini etkilemediğini ancak kendi hayat felsefesindeki bazı sürtüşmeleri ortaya çıkardığını belirtiyor. "Beni çelişkilerim içinde yakaladı ve Tanrım haklıymış dedim."
Greenspan, veri ve sağlam bilimsel yönteme inanıyordu. Rand ise eğer insanın mantıklı olmayan duygusal taraflarını göz ardı ederse, "insanın nasıl davrandığına dair önemli bilgileri kaçıracağını" söyledi. O zamanlar konuştukları konu ekonomi değildi ancak bugün duyguların ve içgüdülerin piyasalar üzerindeki etkisini anlatıyor. Princeton Üniversitesi profesörü Daniel Kahneman's 2002'de Nobel kazanmasını sağlayan psikolojik etkenlerin ekonomi üzerindeki etkileri konusundaki fikirlerini de takdir ediyor.
Fed'in mevcut Başkanı Ben Bernanke'nin kararları üzerinde yorum yapmasa da, bankanın daha agresifleşmesini ise şöyle değerlendiriyor: "Müdahale etmeye çok taraftar değilim, piyasalar o kadar etkin ki bir kırılma yoksa verimli çalışıyor." TARP'ı desteklediğini çünkü en tehlikeli finansal krizde kamu müdahalesi gerektiğinin altını çiziyor. "Ancak bence gereğinden fazla ileri götürdüler" diye ekliyor.
Yeni kitabıyla politika yapıcıların aynı hatalara düşmelerini engelleyeceğini umduğu bir yol haritası sunuyor. Önerileri sosyal hakların azaltılması, yaratıcı yokediciliğe izin verilerek yeni sistemlerin, verimsiz eski sistemlerin yerini alması ve hükümetteki ayrışmanın önlenerek politik sistemin düzeltilmesi yer alıyor.
Kitabının bir kopyasını arkadaşı olan sonraki Fed Başkan adayı Janet Yallen'a göndermemesini ise şöyle açıklıyor: "Bir çok konuda fikir ayrılıkları yaşadık ve yaşıyoruz ancak kendisiyle konuşmaktan keyif alırım çünkü fikirlerinin arkasında argümanlar ve mantık vardır"
wsj.com, 20.10.2013
Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.
| 
