Gündem
 Gündem > Ekonomik Gündem > 1929 Krizi Borsa İstanbul’u nasıl etkiledi?
1929 Krizi Borsa İstanbul’u nasıl etkiledi?
1929 krizi İstanbul Borsası’nı teğet mi geçti?
Dünyanın tarihinin en büyük krizlerinden biri olan 1929 krizinin, başta ABD olmak üzere dünya ekonomisine etkisine ilişkin sayısız çalışma bulunuyor. Türkiye finans piyasasına etkisi konusundaki çalışmalar ise oldukça sınırlı.
1929 krizinin finansal piyasalara etkisi konusundaki çalışmaların önündeki en büyük engel elbette veri eksikliğinden kaynaklanıyor.
Korkmaz Ergun’un yaptığı bir çalışma tüm bu zorlukları aşarak, krizin Türkiye sermaye piyasalarına etkisini gösteriyor. Hazırladığı doktora tezinden Ergun, dönemin en yüksek likiditeye sahip 28 hisse senedinden oluşan bir endeks (Biz BIST-28 diyelim) hesapladı.
Bu endekse göre oluşturulmuş günlük grafiği görüyorsunuz. Endeks, 1925-1934 yılları arasını gösteriyor. Grafikten de gördüğümüz üzere 1929 krizine kadar BIST-28 Endeksi ciddi bir ralli yapıyor. 1925-1929 tarihleri arasında borsa yüzde 40’dan fazla yükseliyor.
Krizin patlak vermesi ile birlikte BIST -28 Endeksinde büyük çöküş başlıyor. Endeks 1929-1934 yılları arasında zaman zaman duraklasa da düşüşe devam ediyor. Endeks bu dönemde yüzde 40’a yakın düşüyor.
İkinci grafik ile Ergun, BIST 28’in piyasa değerini veriyor. BIST-28’in piyasa değeri krizin etkilerinin ilk hissedildiği Aralık 1929’daki piyasa değeri 121,4 milyon lira olarak hesaplanıyor. Piyasa değeri 6 Ekim 1931’de ise 58,2 milyon lira ile dip yapıyor. Kısacası, İstanbul borsasındaki şirketlerin piyasa değeri yüzde 52,1 oranında eriyor.
Aynı dönemde ABD borsalarındaki değer kaybını dikkate aldığımızda İstanbul Borsası’nın krizden daha az etkilendiğini söyleyebiliriz. Dow Jones 30 Endeksi 1929-1932 yılları arasında yüzde 90 değer kaybetti.
Meraklılarına özel not: Endekse dahil 28 şirketin listesi şöyle:
-İşbankası
-Türkiye Tütünleri Müşterekül Menfaa Reji
-Anadolu Anonim Türk Sigorta
-Anadolu Demiryolu
-Arslan ve Eskihisar Mütaahit Çimento
-Balya Karaaydın Madenleri Şirketi
-Dersaat Tramvay Şirketi
-Duhan Türk Anonim Şirketi
-Ereğli Maden Şirketi
-İstanbul Haliç Vapurları Şirketi
-İstanbul Telefon Şirketi
-İstanbul Türk Anonime Şirketi
-İstanbul Umum Sigorta
-İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları
-İttihadı Değirmencilik Şirketi
-İttihadı Milli Sigorta
-Milli İktisat Bankası
-Ominyom Şark Sınai Türk Anonim
-Osmanlı Bankası
-Selanik Bankası
-Şark Değirmenleri
-Şark Demir Yolları İşletici
-Şark Merkez Ecza Türk Anonim
-Şirket-i Hayriye
-Türk Kömür Madenleri
-Türk Tütün Anonim Şirketi
-Türkiye Milli Sigorta
-Üsküdar Kadıköy Su Şirketi
Çalışmanın Tamamını YÖK’ün tez arama merkezinden bulabilirsiniz.
Korkmaz Ergun, “1929 İktisadi Bunalımının İstanbul Esham ve Tahvilat-Kambiyo ve Nukut Borsasına Etkisi”, Doktora Tezi, 2010
wsj.com, 07.10.2013
Bu bölümdeki diğer içerikler için tıklayınız.
| 
